Colleen McCullough
-:-
1921 - 1928
RALPH
2.3
Khi Paddy bước vào phòng khách của nhà xứ để tìm Frank thì Meggie và cha Ralph đang đứng quanh ngọn lửa, thoải mái như trải qua một ngày vui, tuyệt vời. Điều đó khiến cho Paddy bực bội. Không có vợ bên cạnh, Paddy cảm thấy thiếu vô cùng. Đối với chị Mary Carson, Paddy vẫn giữ sự ác cảm không khác gì thời ông còn là một cậu bé ở Ái Nhĩ Lan. Đúng lúc đó ông chú ý đến cái băng dính trên chân mày của Frank và gương mặt sưng phù; một cái cớ từ trên môi rơi xuống để cho ông trút ra bao nhiêu thứ bực bội.
- Với cái mặt thế này thì làm sao mày dám về nhìn mặt mẹ mầy! Ông rầy to. Chỉ cần tao buông lơi một chút là mầy lại sẵn sàng vồ lấy thằng nào đầu tiên lườm mày.
Sửng sốt, cha Ralph bật ngồi dậy và nói vài tiếng để xoa dịu Paddy, nhưng Frank đã phản ứng trước.
- Con đã kiếm tiền bằng cách này đây - Frank nói rất khẽ, tay chỉ cái băng dính - Hai mươi bảng trong vài phút lao động, hơn cả số tiền cô Mary trả cho chúng ta, ba và con, trong một tháng! Con đã đánh ngã ba võ sĩ giỏi và đứng vững trước một nhà vô địch hạng nhẹ trong lều của Jimmy Sharman trưa này. Con đã lãnh 20 bảng! Điều này nó không dính dấp đến những gì ba thường nghĩ về con. Tất cả mọi người chứng kiến trận đấu đều nể nang con.
- Thắng vài thằng khốn khổ mệt mỏi và bầm dập vì bị đấm, chỉ xuất hiện để lòe thiên hạ trong các ngày hội ở nhà quê thế mà mày lại phách lối. Phải biết cư xử như một người đã trưởng thành, Frank. Tao biết có thể mày đã không thể cao hơn nhưng hãy vì mẹ mày, để cái đầu của mày lớn ra!
Mặt Frank tái nhợt đi! Như những miếng xương trắng phếu dưới mặt trời. Với anh, đây là sự sỉ nhục kinh khủng nhất từ trước tới nay. Hơi thở của Frank nghe rít lên nhưng vẫn cố giữ hai tay ở yên hai bên sườn hông.
- Họ không phải là những tên khốn khổ bị bầm dập bởi những cú đấm, thưa ba. Ba đã nghe danh Jimmy Sharman nhiều không thua con và chính hắn ta nói với con rằng con sinh ra là một võ sĩ và trước mặt con là một tương lai sáng. Hắn muốn mướn con vào đoàn và rèn luyện, và sẽ trả lương cho con! Có thể con không còn lớn nữa nhưng con đã đủ lớn để dạy cho bất cứ ai một bài học... Lời nói ấy có giá trị cho cả ba nữa, con dê già thối tha!
Những tiếng cuối cùng hạ thấp giọng vẫn lọt vào tai của Paddy. Mặt ông tái nhợt không thua mặt con khi ông biết Frank ám chỉ mình.
- Sao mày dám nói thế?
- Ba không là cái gì khác hơn. Ba đáng ghê tởm. Còn tồi tệ hơn cừu đực động đực! Tại sao ba không để mẹ con yên? Ba không thể tự kìm chế việc dùng mẹ con để tìm khoái lạc hả?
- Đừng, đừng, đừng! Meggie hét to lên. Mấy ngón tay của cha Ralph cắm mạnh vào hai vai Meggie như móng chim mồi để cố giữ cô bé sát vào mình. Nước mắt ràn rụa trên mặt, Meggie cố vùng vẫy hết sức mình nhưng vẫn không thể thoát ra....
- Đừng ba, đừng! Frank ơi, em van anh! Em van anh! Cô bé la lên giọng hốt hoảng.
Nhưng chỉ có cha Ralph là nghe cô bé. Frank và Paddy xáp lại đối diện nhau. Lòng căm hờn và sự e sợ đều bị lột trần. Con đê trước kia ngăn chặn hai người - tình yêu cả hai dành cho Fiona - đã bị vỡ, giờ đây sự đối đầu ngấm ngầm đã bộc lộ công khai.
- Tao là chồng. Và Chúa đã giáng phúc cho cuộc kết hợp giữa hai vợ chồng tao bằng cách mang lại cho hai vợ chồng tao nhiều con cái, Paddy nói với giọng bình tĩnh hơn, cố gắng tự chủ.
- Ba không xứng đáng hơn một con chó già dơ dáy chạy theo sau bất cứ con chó cái nào để tìm cách nhảy đực!
- Còn mày, mày không hơn gì con chó già dơ dáy đã đẻ ra mày mà tao không hề biết đó là con chó nào! Paddy hét lên. Rất may, nhờ ơn Chúa, tao không có dính dấp gì vào chuyện ấy. Trời ơi, tại sao tôi đã nói như thế ...
Paddy chợt im bặt; sự điên tiết của ông tan biến nhanh như gió. Ông ta muốn ngã quỵ xuống, co rúm lại, hai tay đưa lên bụm miệng, tưởng như ông muốn rứt cái lưỡi đã thốt ra điều không bao giờ có quyền thốt ra.
- Tôi không muốn nói điều đó, Paddy than khóc - Tôi không muốn nói điều đó!
Ngay lúc những lời ấy thoát khỏi miệng Paddy, cha Ralph buông Meggie ra và chạy ngay tới Frank. Ông bẻ vặn cánh tay Frank ra sau lưng, cánh tay còn lại ông kẹp cổ anh ta. Ông rất to khỏe và cái khóa ấy giữ chặt Frank; Frank vùng vẫy để thoát ra nhưng rồi đột ngột sự chống trả của anh tan biến và anh lắc đầu ra dấu khuất phục - Meggie quỵ xuống sàn nhà, quỳ gối và khóc, mắt hết nhìn anh rồi nhìn cha với sự van xin bất lực. Cô bé không hiểu chuyện gì đã xảy ra, nhưng biết rằng sau chuyện này thì mình sẽ không còn giữ đủ cả hai.
- Đừng chối, thật sự Ông muốn nói ra điều ấy. Đáng lý tôi đã biết điều đó. Cha hãy buông tôi ra. Tôi không đụng tới ông ta đâu. Cầu xin Chúa giúp đỡ tôi.
- Cầu xin Chúa giúp đỡ các người? Cầu Chúa khiến cả hai mục xương dưới địa ngục! Nếu các người làm chấn thương tâm thần con bé này, tôi sẽ giết các người. - Cha Ralph lớn tiếng, người duy nhất bây giờ nổi giận - Các người có biết rằng tôi đã giữ con bé ở lại đây là để ngăn cản cả hai cấu xé nhau chớ đâu phải để nghe những điều tồi tệ ấy. Đáng lý tôi cứ để hai người tha hồ giết nhau, đồ ích kỷ, ngu đần và khốn nạn.
- Thôi được rồi, tôi đi đây - Frank nói bằng một giọng xa lạ, trống rỗng. - Tôi sẽ sung vào đoàn của Jimmy Sharman và vĩnh viễn tôi sẽ không trở lại đây.
- Con phải trở lại đây! Paddy nói lớn - Ba sẽ ăn nói sao đây với mẹ con? Mẹ con yêu con hơn tất cả những người khác cộng lại. Bà ấy sẽ không bao giờ tha thứ cho ba.
- Ông cứ nói là tôi đã sung vào đội Jimmy Sharman vì tôi muốn trở thành một người có tên tuổi. Đó là sự thật.
- Điều mà ba đã nói... không đúng sự thật đâu Frank.
Đôi mắt đen, đôi mắt xa lạ của Frank ném một tia nhìn khinh miệt. Chính đó là đôi mắt gây ngạc nhiên cho cha Ralph ở lần đầu ông gặp chàng thanh niên. Tại sao Fiona thì mắt nâu còn Paddy mắt xanh lại đẻ ra đứa con trai mắt đen? Cha Ralph biết định luật di truyền Medel, do đó bản thân ông đã rút ra kết luận.
Frank lấy áo măng tô và nón.
- Trời ơi, đúng như thế! Tôi vẫn nghi ngờ điều ấy. Tôi vẫn nhớ hình ảnh mẹ tôi ngồi chơi đàn Claxeven trong một phòng mà ông không làm sao có được! Tôi vẫn linh cảm là ông không hề có mặt ở đó, ông đã đến với mẹ tôi sau tôi. Và khi nhớ lại suốt bao năm tháng tôi thù ghét ông vì ông hành hạ mẹ tôi. Chính tại tôi!
- Không tại ai hết, Frank ạ, không do ai hết. - Cha Ralph cố xoa dịu Frank - Con không hiểu hết những con đường bí ẩn của Chúa, con phải nhìn các sự việc theo cách đó.
Frank rút tay ra khỏi bàn tay cha Ralph đang nắm chặt anh, rồi đi ra cửa bằng những bước nhẹ nhàng, êm ả - Không thế chối cãi anh ta sinh ra đã là võ sĩ - Cha Ralph nghĩ thầm.
- Những con đường bí ẩn của Chúa! Chàng thanh niên mỉa mai, giọng nói vang lại từ ngoài cửa - Cha chỉ là một sinh vật khi cha đóng vai linh mục, thưa cha De Bricassart! Riêng tôi, tôi nói Chúa đã đến cứu giúp cha, cứu giúp riêng cha mà thôi, vì rằng cha là người duy nhất ở đây không mảy may biết một chút nào về con người thật ấy.
Paddy ngồi sụp xuống trên chiếc ghế bành, mặt xám xịt, nhớn nhác, mắt nhìn Meggie trân trân, trong khi đó Meggie ngồi trước lò sưởi khóc sướt mướt. Paddy định đứng dậy ôm con gái mình nhưng cha Ralph chặn lại.
- Hãy để con bé yên. Ông gây cho nó bao nhiêu đớn đau như thế đủ rồi. Ông có thể tìm rượu whisky trong tủ và uống vài hớp đi. Tôi đưa con bé vào phòng cho nó nghỉ, nhưng tôi sẽ trở lại nói chuyện với ông. Vậy ông đừng rời khỏi đây. Ông nghe tôi nói chứ?
- Tôi chờ cha, thưa cha. Cha đặt Meggie lên giường giùm tôi.
Trên gác, trong căn phòng sơn màu xanh nhạt xinh xắn, linh mục cởi chiếc áo ngoài và bộ đồ bó sát bên trong của Meggie và đặt cô bé ngồi trên giường, để cởi giày vớ. Chiếc áo ngủ đã được bà quản gia Annie để sẵn trên gối! Linh mục tròng áo qua cổ và kéo phủ xuống thân người Meggie. Sau đó, mới cở quần lót cho Meggie. Trong thời gian này, cha Ralph kể đủ thứ chuyện đâu đâu cho cô bé nghe, nào là chuyện tầm phào về những cái nút khó cởi, những sợi dây giày khó bảo, những dải rubăng tháo mãi không ra. Đôi mắt cô bé còn đầy nét kinh hoàng thơ ngây không giải thích được, tất cả rối ren và đau đớn vượt sức chịu đựng của tuổi cô bé. Meggie như rơi vào khoảng không - Bây giờ hãy nằm dài ra, con yêu quí của cha và ráng nhắm mắt ngủ. Cha sẽ trở lại ngay để thăm con. Đừng lo sợ gì. Chúng ta sẽ trở lại tất cả những chuyện này vào ngày mai.
Paddy hỏi cha Ralph khi linh mục trở lại phòng khách:
- Con bé đã bình yên chưa?
Linh mục đưa tay lấy chai rượu whisky trên tủ và rót nửa ly.
- Thành thật mà nói, tôi chưa biết ra sao. Có Chúa chứng giám, tôi muốn hiểu sự bất hạnh tệ hại nhất của người Ailen là từ đâu: rượu hay cái tính hay nổi giận bất thường... Cái gì đã xúi giục ông nói lên điều ấy? Thôi, giải thích cũng bằng thừa. Cái tính khí bất thường! Tất nhiên là thế. Tôi đã biết ngay Frank không phải là con của ông khi lần đầu tôi gặp nó.
- Không có gì thoát khỏi cặp mắt của cha.
- Không phải thế. Nhưng chỉ cần có chút óc quan sát trung bình thôi cũng đủ phát hiện những chuyện buồn phiền hay đau khổ mà một số con chiên của Chúa phải gánh chịu.
- Phải chăng cha có được nhiều người ở Gilly yêu mến?
- Có lẽ tôi được như thế nhờ ở gương mặt và vóc dáng - linh mục Ralph trả lời một cách chua chát không thể giữ giọng mình tự nhiên như ý muốn.
- Cha nghĩ như thế à? Ý kiến con lại khác, thưa cha. Chúng con yêu mến cha vì cha là một đấng chăn chiên tốt.
Dù sao thì tôi dính líu quá sâu vào những rắc rối của gia đình ông - Cha Ralph nói hơi lúng túng - Ông nên rút ra hết đi những gì đè nặng trong lòng, ông bạn ạ.
Paddy vẫn nhìn chăm chăm ngọn lửa đang cháy rực. Lúc nãy khi cha Ralph bế Meggie lên lầu và đặt cô bé lên giường ông đã ném vào lò sưởi thêm nhiều khúc củi, lòng bị giày xéo bởi sự ăn năn và một đòi hỏi dữ dội muốn làm một điều gì đó. Cái ly rượu như nhảy múa trên tay ông, bởi ông chưa qua cơn xúc động và run bật lên từng chặp. Cha Ralph đứng lên, lấy chai rượu và rót đầy vào ly của Paddy. Sau khi nốc một hơi, Paddy thở dài và lau những giọt nước mắt trên má lúc nào ông không hay.
- Con không hề biết cha của Frank là ai. Chuyện xảy ra trước khi con gặp Fiona. Gia đình của vợ con là một gia đình danh giá ở Tây Tây Lan. Cha của Fiona có một điền trang rộng lớn trồng lúa mì và nuôi cừu, ở gần Ashburton trên Nam Đảo. Tiền nhiều không kể xiết. Fiona là con gái duy nhất của ông ấy. Theo như con biết, ông ấy đã lo trước cho Fiona đủ cả, nào là sang Anh, ra mắt ở triều đình, và lấy một người chồng xứng đáng. Dĩ nhiên Fiona không động một móng tay vào các công việc trong nhà. Cô ta có nhiều người phục vu... Gia đình sống như vua chúa.
Con làm công ở một hãng sữa, đôi khi cũng thấy Fiona từ xa. Cô ấy đi dạo với một thằng bé khoảng 18 tháng tuổi. Rồi một hôm, lão James Armstrong tìm con. Ông cho con biết là con gái của ông đã làm nhục gia đình định đưa cô ấy đi đến một nơi xa thì bà ngoại của Fiona chống lại một cách ồn ào đến mức gia đình buộc lòng vẫn để Fiona ở đó mặc dù có vẻ bất tiện. Nhưng sau này bà ngoại sắp qua đời, không còn ai ngăn cản việc đuổi Fiona và đứa con trai ra khỏi nhà. Con còn độc thân và James bảo con nếu chịu lấy con gái của ông làm vợ và cam đoan chắc chắn với ông ta là sẽ đưa con gái đi khỏi Nam Đảo thì ông sẽ chịu mọi tổn phí và biếu thêm một số tiền là 500 bảng.
Thưa cha, đó là cả một tài sản đối với con, hơn nữa con đã chán cái cảnh độc thân. Bao giờ con cũng nhút nhát, không làm được chuyện gì nên thân trong quan hệ với phái nữ. Ý kiến ấy rất tốt đối với con và thẳng thắng mà nói, đứa bé không gây khó chút nào cho con. Bà ngoại của Fiona cuối cùng đoán ra được việc này và cho người đi tìm con. Lúc bấy giờ bà đã bệnh nặng. Bà là một người có uy quyền, tính tình rất khó chịu, nhưng con quả quyết với cha, đó là một người phụ nữ rất đáng kính trọng. Bà kể cho con nghe một chút về Fiona, nhưng vẫn không nói ai là cha của thằng bé. Phần con cũng thấy không cần thiết tìm hiểu xa hơn. Bà buộc con hứa với bà ấy sẽ đối xử tối với cháu gái của bà... Bà biết rằng Fiona sẽ rời khỏi nhà ngay khi bà nhắm mắt. Và chính bà đã đưa ra ý kiến với James nên tìm cho Fiona một người chồng. Con rất tội nghiệp cho bà cụ; bà rất yêu thương cháu gái của bà.
Cha có tin hay không nếu con kể cho cha biết rằng lần đầu tiên con đến gần Fiona, ở khoảng cách nghe được tiếng nói của cô ấy, thì đó là ngày cưới?
- Tôi tin ông - cha Ralph nói khẽ - Paddy, thế là ông đã cưới một người vợ có điều kiện trên ông rất nhiều.
- Vâng. Lúc ấy con rất sợ cô ấy, sợ đến chết được. Cô ta đẹp quá, thưa cha... Và cũng rất... xa xôi, chắc cha hiểu con muốn nói gì. Tưởng như cô ta không hiện diện trong nhà mà là một người nào khác ngồi đó.
- Bây giờ bà ấy vẫn còn đẹp, ông Paddy ạ. Cha Ralph dịu dàng nói. Tôi có thể nhìn thấy ở Meggie hình ảnh của Fiona trước kia.
- Cuộc sống dành cho Fiona không phải dễ dàng thưa cha, như cha biết đấy, không thể nào khác hơn được. Với con, ít nhất cô ấy được an toàn, không sợ bị đối xử tệ. Phải chờ đến hai năm sau con mới dám... nói thẳng ra, mới dám trở thành chồng thật sự của cô ấy. Con buộc phải tập cô ấy làm bếp, quét nhà, giặt và ủi quần áo. Trước kia cô ấy không biết làm gì hết.
Qua suốt bao năm tháng dài mà chúng con ở với nhau, chưa bao giờ cô ấy hé môi một lần thở than nhưng đồng thời cô ấy cũng không bao giờ cười hoặc khóc. Chỉ trong những lúc hết sức riêng tư, trong tình vợ chồng, cô ấy mới để lộ ra những xúc động của mình, nhưng ngay lúc đó cô ấy cũng không nói lời nào. Con rất muốn nghe cô ấy tâm tình và đồng thời lại rất sợ vì con vẫn cảm giác rằng nếu cô ấy tâm tình thì không thể tránh nhắc tới người ấy. Không! Con không nghĩ rằng cô ấy đối xử không tốt với con và mấy đứa nhỏ. Con đã dành cho cô ấy tất cả sự trìu mến nhưng hình như tình yêu đã tắt trong lòng cô ấy tự bao giờ. Ngoại trừ đối với Frank. Con đoán chắc rằng cô ấy yêu thương Frank hơn tất cả chúng con cộng lại. Có lẽ xưa kia cô ấy rất yêu cha của Frank. Nhưng con không biết gì về con người ấy, hắn ta là ai mà tại sao hắn không thể cưới Fiona.
Cha nhìn hai bàn tay mình, rồi nheo mắt.
- Ồ, Paddy, cuộc đời quả là khổ cực làm sao! Nhờ ơn Chúa mà tôi đã không dám đi gần hơn cái rìa của cuộc sống. Tôi không có can đảm ôm lấy cuộc sống thật sự trong vòng tay mình.
Paddy đứng lên loạng choạng, hai chân không vững.
- Thế đó, lần này thì con đã làm một điều dại dột. Con đã ép buộc Frank đi khỏi nhà. Fiona sẽ không bao giờ tha thứ con.
- Ông không nên nói với bà ấy, Paddy à. Không, không nên nói. Cứ giải thích đơn giản với bà rằng Frank đã đi theo đoàn võ sĩ, thế thôi. Bà ấy dư biết rằng từ lâu tính tình Frank đã như thế và bà ấy sẽ tin ông.
- Con không thể nói dối như thế, thưa cha! Paddy kêu lên, sững sờ.
- Cần nói như thế, Paddy. Bà ấy đã đau khổ và bị dằn vặt như thế chưa đủ sao? Đừng gây thêm bất hạnh cho bà ấy nữa.
Trong lòng mình, cha Ralph nghĩ: biết đâu? - Rất có thể cuối cùng bà ấy sẽ dồn tình yêu dành cho Frank sang ông và cho con người bé nhỏ đang nằm trên lầu...
- Cha tin như thế?
- Rất có thể: Nhưng chuyện xảy ra tối nay phải được giữ bí mật giữa hai chúng ta.
- Nhưng còn... Meggie? Con bé đã nghe hết.
- Ông đừng lo về phần Meggie. Tôi sẽ liệu. Tôi không nghĩ rằng Meggie hiểu được câu chuyện xảy ra. Nó sẽ nghĩ chỉ là một cuộc cãi vã giữa ông và Frank. Tôi sẽ tìm cách làm cho Meggie hiểu rằng kể lại cho mẹ nó nghe chuyện cãi vã giữa cha và anh chỉ làm cho mẹ đau khổ thêm. Hơn nữa theo tôi nhận xét, Meggie cũng ít khi nói chuyện với mẹ nó (ông đứng lên). Ông hãy đi ngủ đi Paddy. Nhớ đừng quên giữ cho sắc mặt của mình thật bình thường vào sáng mai khi ông trở lại làm việc với nữ hoàng Mary.
Meggie vẫn không ngủ, nằm dài, hai mắt mở to dưới ánh sáng của ngọn đèn đặt ở đầu giường. Linh mục ngồi ở mép giường và nhận ra rằng tóc của cô bé vẫn còn thắt bím. Một cách thận trọng, ông tháo chiếc rubăng màu xanh nước biển và nhẹ nhàng gở từng lọn tóc cho đến khi cả mái tóc dợn sóng, vàng óng ả nằm trải ra gối.
- Con biết, thưa cha.
- Có chuyện ẩu đả với ba.
- Con sẽ đi theo Frank. Anh ấy cần con.
- Được chứ thưa cha. Con muốn đi tìm anh ấy đêm nay, nhưng đôi chân của con rã rời và con rất sợ bóng đêm. Nhưng sáng mai, con sẽ đi tìm anh ấy.
Đôi mắt cô bé nhìn thẳng vào mặt linh mục. Một đôi mắt mỏi mệt, đau đớn và không còn chút nào là trẻ con.
- Nhưng lần này thì ba con không thể đem anh ấy về nữa, Frank đã đi thật sự rồi Meggie. Anh ấy sẽ không trở về.
- Cha không biết được - cha Ralph trả lời thành thật - Cha vẫn muốn nói với con để con yên lòng là anh ấy sẽ trở về, nhưng không ai có thể đoán được tương lai, Meggie, kể cả các linh mục. Con không nên nói cho mẹ con biết chuyện cãi vã giữa ba và anh Frank, nghe không Meggie? Điều đó sẽ làm cho mẹ thêm đau buồn; mẹ con hiện không được khỏe.
- Sao con biết.
- Sự sinh sản - cha Ralph nói một mình. Chúc con may mắn, Meggie. Nhưng chuyện gì xảy ra nếu con không làm nở ra được một em bé?
- Một ngày nào đó, rất có thể; nhưng bây giờ thì chưa, Meggie ạ, con đừng lo nghĩ. Cha có cảm giác là cha sẽ ở Gilly lâu, rất lâu - Cha Ralph trả lời, hai mắt vương buồn.
Không thể khác hơn, Meggie phải trở về nhà. Fiona cần sự giúp đỡ của cô bé. Stuart còn lại một mình ở tu viện Gilly, bắt đầu một cuộc tuyệt thực, cuối cùng cũng đã trở về nhà.
Bề ngoài, Fiona không thay đổi, ngoại trừ cái bụng, nhưng bên trong, tất cả đều chậm lại như một chiếc đồng hồ treo tường cũ kỹ với cái quả lắc mỗi lúc một mỏi mệt cho đến khi ngừng hẳn.
Không ai nhắc tới tên của Frank nhưng cứ sáu tuần một lần, Fiona ngước nhìn lên khi nghe tiếng kèn đồng báo hiệu chiếc xe phát thư đến. Bà vui lên một lúc. Nhưng khi bà Smith đã trao thư từ cho Fiona và không thấy có thư nào của Frank thì nỗi xót xa lại xâm chiếm lấy bà và tắt lịm đi.
Bé Hal thì chỉ biết có Meggie, nó không muốn ai khác.
Cha Ralph quan sát Meggie một cách trìu mến. Cô bé đang chải mái tóc màu hung và uốn lọn cho Patsy đứng không vững trên hai chân bé nhỏ, trong khi Jimes đứng kế bên chờ đến phiên mình. Cả hai nhìn chị bằng cái nhìn đầy thương yêu. Đúng là một bà mẹ tí hon. Tấm lòng ấy phải là một đức tính bẩm sinh ở Meggie - cha Ralph nghĩ thầm.
Giữa cái mạng lưới nhện rộng bao la ấy, con nhện già đang toan tính giăng ra một kế nào nữa?
- Cha xin lỗi con! Cha đang suy nghĩ.
- Chúng ta hãy cùng nhau thăm bà Mary. Ông nói.
Mary Carson đang ngồi trên chiếc ghế bành đặc biệt cho mình. Lúc này, bà ít khi rời khỏi ghế, hơn nữa, sự có mặt của bà cũng không còn cần thiết vì Paddy lo liệu tất cả một cách giỏi giang. Khi cha Ralph bước vào, cầm tay Meggie, thì cái nhìn đầy ác cảm của bà già buộc ngay cô bé phải nhìn xuống đất; cha Ralph nghe được tiếng tim đập nhanh của Meggie, càng nắm chặt cổ tay của cô bé truyền sang nó niềm an ủi và sự âu yếm. Cô bé nghiêng người xuống chào một cách vụng về, miệng ấp úng mấy câu thưa gửi.
- Tại sao bà không thương nó? Cha Ralph vừa hỏi vừa buông mình xuống chiếc ghế mà ông hiểu rằng Mary Carson dành cho ông.
- Thôi đi! Cha Ralph phản đối, lần thứ nhất thấy mình ở vào thế yếu - Con bé chỉ là đứa trẻ cô độc, bà Mary ạ.
Cặp mắt xanh đẹp nhìn bà một cách mỉa mai; ông cảm thấy thoải mái hơn.
- Trước hết cha là một người đàn ông, Ralph de Bricassart! Làm linh mục - điều đó chỉ mang đến cho cha một cảm giác an toàn, có thế thôi.
- Tôi không phải là một người đàn ông - Ông vặn lại - Tôi là linh mục...
- Không hề có chuyện đó, ông nói, cái nhìn có một thoáng tuyệt vọng che khuất. Tôi không nghĩ rằng tôi còn muốn tiến lên trên những tầng cao ấy.
- Có thật thế không Ralph? Cha không còn muốn nữa? Thế thì, tôi sẽ để cho cha mốc meo ở đây thêm một thời gian, nhưng rồi cái ngày đền tội của cha sẽ đến, không thể nghi ngờ. Tôi là hiện thân Quỷ Xa tăng đối với cha và tôi sẽ hiến dâng cho cha... Thôi, tôi đã nói đủ rồi! Nhưng đừng có nghi ngờ, tôi sẽ bắt cha chịu sự nhục hình. Cha là người đàn ông hấp dẫn nhất mà tôi gặp. Cha ném cái đẹp của cha lên đầu chúng tôi, đồng thời lại khinh miệt những sự yếu đuối của chúng tôi. Nhưng tôi nhất định sẽ ghim cha lên tường và bằng cách khai thác chính những chỗ yếu của cha, tôi sẽ buộc cha tự bán mình như một con điếm son phấn lòe loẹt. Cha có tin như thế không?
- Tôi không nghi ngờ là bà sẽ thử làm việc ấy nhưng tôi không tin bà hiểu tôi như bà tưởng.
- Thế thì bà nghĩ tôi có cái gì khác hơn à? Ông hỏi lại. Cũng là thời gian mà thôi, bà Mary, chỉ có thời gian. Thời gian, cát bụi và muỗi mòng.
Một hôm, bé Hal ho; hơi thở khó, mệt nhọc từng lúc và sức khỏe xuống rất nhanh. Paddy lên nhà lớn gọi điện thoại nhưng bác sĩ lại ở cách đây hơn 60 cây số và ông ta đang đi thăm một bệnh nhân khác.
Bấy giờ, Meggie choàng mở mắt. Cô bé đã thiếp đi lúc Hal không còn giãy giụa nữa.
Paddy lắc đầu.
- Không, ba ơi, em không chết. Không thể thế được.
Cha Ralph đã bắt gặp Meggie như thế khi bước vào nhà cùng với một bác sĩ đi theo. Sau đó không lâu thì bác sĩ đi ra. Ông không thể làm gì khác hơn vì ở cách quá xa bệnh viện, phương tiện y tế lại thiếu.
Quên rằng mình đang choàng chiếc khăn lễ màu tía trên cổ, cha Ralph cúi xuống thổi bếp bùng lên. Ông vặn thấp ngọn đèn đặt trên bàn phía sau rồi ngồi trên chiếc ghế dài đặt trước mặt Meggie để có thể quan sát cô bé rõ hơn. Meggie đã lớn; cô bé đã mang hia bảy dặm, có khả năng bỏ lại cha Ralph đằng sau. Ông cảm thấy mình ngày càng rối loạn lên dữ dội khi nhìn lại cả chiều dài của một cuộc đời đầy rẫy những hoài nghi và ám ảnh. Nhưng ông sợ cái gì? Cái gì đã làm cho ông nghĩ rằng nếu nó xuất hiện thì ông không thể đối đầu? Ông có thể vững vàng với những người khác; ông không sợ; nhưng nơi ông, sự chờ đợi cái điều không thể giải thích ấy đang len vào trong ý thức của ông, giữa lúc mà ông ít chờ đợi nhất thì ông biết sợ. Trong khi ấy Meggie, sinh ra sau ông 18 năm, đang lớn lên, bước trước ông rất xa.
- Ồ, Meggie - Ông thì thầm với một tiếng thở dài bất lực.
Được yêu như thế làm cho cha Ralph bàng hoàng, như bị thiêu đốt; ông đã phải xin Thượng đế - dù cho trước đây lắm lúc ông đã nghi ngờ sự hiện hữu - hãy biến ông thành bất cứ một con người nào khác trong cuộc đời này, miễn là không phải Ralph de Bricassart. Có phải chăng chính đó là điều không thể giải thích trong ông? Thượng đế ơi, tại sao tôi lại yêu thương cô bé đến thế? Nhưng cũng như mọi khi, không có ai trả lời cho ông; Ngồi im trước mặt, Meggie vẫn tiếp tục mỉm cười với ông...
➖➖➖
The Thorn Birds by Colleen McCullough
TWO
2.3
Paddy's starched shirt and celluloid collar chafed, the blue suit was too hot, and the exotic Sydney seafood they had served with champagne at luncheon had not agreed with his mutton-inured digestion. And he had felt a fool, thought he looked a fool. Best though it was, his suit smacked of cheap tailoring and bucolic unfashionableness. They were not his kind of people, the bluff tweedy graziers, the lofty matrons, the toothy, horsy young women, the cream of what the Bulletin called “the squattocracy.” For they were doing their best to forget the days in the last century when they had squatted on the land and taken vast tracts of it for their own, had it tacitly acknowledged as their own with federation and the arrival of home rule. They had become the most envied group of people on the continent, ran their own political party, sent their children to exclusive Sydney schools, hobnobbed with the visiting Prince of Wales. He, plain Paddy Cleary, was a workingman. He had absolutely nothing in common with these colonial aristocrats, who reminded him of his wife's family too much for comfort. So when he came into the presbytery lounge to find Frank, Meggie and Father Ralph relaxed around the fire and looking as if they had spent a wonderful, carefree day, it irritated him. He had missed Fee's genteel support unbearably and he still disliked his sister as much as he had back in his early childhood in Ireland. Then he noticed the sticking plaster over Frank's eye, the swollen face; it was a heaven-sent excuse. “And how do you think you're going to face your mother looking like that?” he yelled. “Not a day out of my sight and you're back at it again, picking fights with anyone who looks at you sideways!”
“I earned myself money with this!” he said very softly, pointing to the plaster. “Twenty pounds for a few minutes' work, better wages than Auntie Mary pays you and me combined in a month! I knocked out three good boxers and lasted the distance with a lightweight champion in Jimmy Sharman's tent this afternoon. And I earned myself twenty pounds. It may not fit in with your ideas of what I ought to do, but this afternoon I earned the respect of every man present!”
It was the most terrible insult a man could offer him, and this was his father; he couldn't strike back. His breathing started coming from the bottom of his chest with the effort of keeping his hands by his sides. “No has-beens, Daddy. You know who Jimmy Sharman is as well as I do. And Jimmy Sharman himself said I had a terrific future as a boxer; he wants to take me into his troupe and train me. And he wants to pay me! I may not grow any bigger, but I'm big enough to lick any man ever born-and that goes for you, too, you stinking old he-goat!”
“What else are you? You're disgusting, you're worse than a ram in rut! Couldn't you leave her alone, couldn't you keep your hands off her?” “No, no, no!” Meggie screamed. Father Ralph's hands bit into her shoulders like claws and held her painfully against him. The tears poured down her face, she twisted to free herself frantically and vainly. “No, Daddy, no! Oh, Frank, please! Please, please!” she shrilled.
“I am her husband. It is by God's grace we are blessed with our children,” said Paddy more calmly, fighting for control.
“And you're no better than the shitty old dog who fathered you, whoever he was! Thank God I never had a hand in it!” shouted Paddy, and stopped. “Oh, dear Jesus!” His rage quit him like a howling wind, he sagged and shriveled and his hands plucked at his mouth as if to tear out the tongue which had uttered the unutterable. “I didn't mean it, I didn't mean it! I didn't mean it!” The moment the words were out Father Ralph let go of Meggie and grabbed Frank. He had Frank's right arm twisted behind him, his own left arm around Frank's neck, throttling him. And he was strong, the grip paralyzing; Frank fought to be free of him, then suddenly his resistance flagged and he shook his head in submission. Meggie had fallen to the floor and knelt there, weeping, her eyes going from her brother to her father in helpless, beseeching agony. She didn't understand what had happened, but she knew it meant she couldn't keep them both.
“So help you God? God rot your souls, both of you! If you've ruined the child I'll kill you!” the priest roared, the only one angry now.
“It's all right, I'm going,” Frank said in a strange, empty voice. “I'm going to join Jimmy Sharman's troupe, and I won't be back.”
She'll never forgive me!”
“What I said-it wasn't true, Frank.”
Paddy was sitting in a chair, ashen, his shocked eyes on Meggie as she huddled on her knees by the fire, weeping and rocking herself back and forth. He got up to go to her, but Father Ralph pushed him roughly away. “Leave her alone. You've done enough! There's whiskey in the sideboard; take some. I'm going to put the child to bed, but I'll be back to talk to you, so don't go. Do you hear me, man?”
Upstairs in the charming apple-green bedroom the priest unbuttoned the little girl's dress and chemise, made her sit on the edge of the bed so he could pull off her shoes and stockings. Her nightdress lay on the pillow where Annie had left it; he tugged it over her head and decently down before he removed her drawers. And all the while he talked to her about nothing, silly stories of buttons refusing to come undone, and shoes stubbornly staying tied, and ribbons that would not come off. It was impossible to tell if she heard him; with their unspoken tales of infant tragedies, of troubles and pains beyond her years, the eyes stared drearily past his shoulder. “Now lie down, my darling girl, and try to go to sleep. I'll be back in a little while to see you, so don't worry, do you hear? We'll talk about it then.”
“I don't honestly know. God in heaven, Paddy, I wish I knew which is an Irishman's greater curse, the drink or the temper. What possessed you to say that? No, don't even bother answering! The temper. It's true, of course. I knew he wasn't yours the moment I first saw him.”
“I suppose not. However, it doesn't take much more than very ordinary powers of observation to see when the various members of my parish are troubled, or in pain. And having seen, it is my duty to do what I can to help.”
“For which no doubt I may thank my face and my figure,” said the priest bitterly, unable to make it sound as light as he had intended. “Is that what you think? I can't agree, Father. We like you because you're a good pastor.”
“Would you believe, Father, that the first time I was ever close enough to Fee to say hello to her was the day I married her?” “Oh, I'd believe it,” the priest said under his breath. He looked at the liquid in his glass, then drained it and reached for the bottle, filling both glasses. “So you married a lady far above you, Paddy.”
“It hasn't been an easy life for her, Father, but I don't know what else I could have done. At least with me she was safe, and not abused. It took me two years to get up the courage to be-well, a real husband to her. I had to teach her to cook, to sweep a floor, wash and iron clothes. She didn't know how.
Father Ralph looked down at his hands, blinking.
Paddy got up, rather unsteadily. “Well, I've done it now, Father, haven't I? I've sent Frank away, and Fee will never forgive me.”
“You really think that, Father?”
“But what about Meggie? She heard it all.”
° ° °
“I know, Father.”
“He had a fight with Daddy.”
“I'm going to go with Frank. He needs me.”
“Yes, I can. I was going to find him tonight, but my legs wouldn't hold me up, and I don't like the dark. But in the morning I'll look for him.” “No, Meggie, you mustn't. You see, Frank's got his own life to lead, and it's time he went away. I know you don't want him to go away, but he's been wanting to go for a long time. You mustn't be selfish; you've got to let him live his own life.” The monotony of repetition, he thought, keep on drumming it in. “When we grow up it's natural and right for us to want a life away from the home we grew up in, and Frank is a grown man. He ought to have his own home now, his own wife and family. Do you see that, Meggie? The fight between your daddy and Frank was only a sign of Frank's wanting to go. It didn't happen because they don't like each other. It happened because that's the way a lot of young men leave home, it's a sort of excuse. The fight was just an excuse for Frank to do what he's been wanting to do for a long time, an excuse for Frank to leave. Do you understand that, my Meggie?” Her eyes shifted to his face and rested there. They were so exhausted, so full of pain, so old. “I know,” she said. “I know. Frank wanted to go away when I was a little girl, and he didn't go. Daddy brought him back and made him stay with us.”
“I don't know,” he answered honestly. “I'd like to say of course you will, but no one can predict the future, Meggie, even priests.” He drew a breath. “You mustn't tell Mum there was a fight, Meggie, do you hear me? It would upset her very much, and she isn't well.”
“What do you know about that?”
“I've still got Hal,” she said sleepily, nestling down. Then she said, “Father, will you go away, too? Will you?”
° ° °
No one ever mentioned Frank, but every six weeks Fee would lift her head when she heard the mail call, and for a while be animated. Then Mrs. Smith would bring in their share of whatever had come, and when it contained no letter from Frank the small burst of painful interest would die. There were two new lives in the house. Fee was delivered of twins, two more tiny red-haired Cleary boys, christened James and Patrick. The dearest little fellows, with their father's sunny disposition and his sweetness of nature, they became common property immediately they were born, for “beyond giving them milk Fee took no interest in them. Soon their names were shortened to Jims and Patsy; they were prime favorites with the women up at the big house, the two spinster maids and the widowed childless housekeeper, who were starved for the deliciousness of babies. It was made magically easy for Fee to forget them-they had three very eager mothers-and as time went on it became the accepted thing that they should spend most of their waking hours up at the big house. Meggie just didn't have time to take them under her wing as well as managing Hal, who was extremely possessive. Not for him the awkward, unpracticed blandishments of Mrs. Smith, Minnie and Cat. Meggie was the loving nucleus of Hal's world; he wanted no one but Meggie, he would have no one but Meggie.
Perhaps it was inevitable, for of all her children Stuart was the only one like her. At fourteen he was as big a mystery to his father and brothers as Frank had been, but unlike Frank he engendered no hostility, no irritation. He did as he was told without complaint, worked as hard as anyone and created absolutely no ripples in the pool of Cleary life. Though his hair was red he was the darkest of all the boys, more mahogany, and his eyes were as clear as pale water in the shade, as if they reached all the way back in time to the very beginning, and saw everything as it really was. He was also the only one of Paddy's sons who promised adult handsomeness, though privately Meggie thought her Hal would outshine him when it came his turn to grow up. No one ever knew what Stuart was thinking; like Fee, he spoke little and never aired an opinion. And he had a curious knack of being utterly still, as still within himself as he was in body, and to Meggie, closest to him in age, it seemed he could go somewhere no one else could ever follow. Father Ralph expressed it another way. “That lad isn't human!” he had exclaimed the day he dumped a hunger-striking Stuart back at Drogheda after he was left at the convent minus Meggie. “Did he say he wanted to go home? Did he say he missed Meggie? No! He just stopped eating and patiently waited for the reason why to sink into our thick skulls. Not once did he open his mouth to complain, and when I marched up to him and yelled did he want to go home, he simply smiled at me and nodded!”
Occasionally a bad man would come, on the lookout for women whose men were away; with a view to robbery, not rape. Thus Fee kept a shotgun standing loaded in a corner of the kitchen where the babies couldn't get to it, and made sure she was closer to it than her visitor until her expert eye assessed his character. After Stuart was officially allotted the house as his domain, Fee passed the shotgun to him gladly.
Life seemed mostly flies and dust. There had not been any rain in a long time, even a sprinkle to settle the dust and drown the flies; for the less rain, the more flies, the more dust.
And oh, the dust! There was no getting away from it, that fine grained brown powder which seeped into even tightly lidded containers, dulled freshly washed hair, made the skin gritty, lay in the folds of clothes and curtains, smeared a film across polished tables which resettled the moment it was whisked away. The floors were thick with it, from carelessly wiped boots and the hot dry wind drifting it through the open doors and windows; Fee was forced to roll up her Persian carpets in the parlor and have Stuart nail down linoleum she bought sight unseen from the store in Gilly. The kitchen, which took most of the traffic from outside, was floored in teak planks bleached to the color of old bones by endless scrubbing with a wire brush and lye soap. Fee and Meggie would strew it with sawdust Stuart carefully collected from the woodheap, sprinkle the sawdust with precious particles of water and sweep the damp, pungent-fragrant mess away out of doors, down off the veranda onto the vegetable garden, there to decompose itself to humus.
Father Ralph watched Meggie tenderly. She was brushing Patsy's curly red head, Jims standing obediently but a little rockily waiting for his turn, both pairs of bright blue eyes turned up to her adoringly. Just like a tiny mother, she was. It had to be a thing born in them, he mused, that peculiar obsession women had for infants, else at her age she would have regarded it as a duty rather than pure pleasure, and been off to do something more alluring as fast as she could. Instead she was deliberately prolonging the process, crimping Patsy's hair between her fingers to shape waves out of its unruliness. For a while the priest was charmed with her activity, then he whacked the side of his dusty boot with his crop and stared moodily off the veranda toward the big house, hidden by its ghost gums and vines, the profusion of station buildings and pepper trees which lay between its isolation and this hub of station life, the head stockman's residence. What plot was she weaving, that old spider up there at the center of her vast web? “Father, you're not watching!” Meggie accused him. “I'm sorry, Meggie. I was thinking.” He turned back to her as she finished with Jims; the three of them stood watching him expectantly until he bent and scooped the twins up, one on either hip. “Let's go and see your Auntie Mary, shall we?”
“Why don't you like her?” Father Ralph asked as he sank into the chair he had come to think of as his own.
“Oh, come now!” For once she made him feel at a loss. “She's just a waif, Mary.”
The fine blue eyes rested on her sardonically; he was more at ease. “Do you think I tamper with children? I am, after all, a priest!” “You're a man first, Ralph de Bricassart! Being a priest makes you feel safe, that's all.”
“I am not a man,” he said. “I am a priest.... It's the heat, maybe, the dust and the flies .... But I am not a man, Mary. I'm a priest.” “Oh, Ralph, how you've changed!” she mocked. “Can this be Cardinal de Bricassart I hear?” “It isn't possible,” he said, a passing unhappiness in his eyes. “I don't think I want it anymore.”
He leaned back, smiling. “I don't doubt you'll try. But I don't think you know me as well as you think you do.”
“And what do you think I have?” he asked. “Time, Mary, nothing but time. Time, and dust, and flies.”
If the Clearys thought they had seen the worst that Australia could offer in the way of climatic harshness, it was because they hadn't yet experienced the dry storms of drought-dogged plains. Bereft of soothing dampness, the dryness of the earth and the air rubbed each other raw and crackling, an irritating friction which built up and up and up until it could end only in a gargantuan dissipation of accumulated energy. The sky dropped and darkened so much Fee had to light the lamps indoors; out in the stockyards the horses shivered and jumped at the slightest noise; the hens sought their perches and sank their heads into apprehensive breasts; the dogs fought and snarled; the tame pigs which rooted among the rubbish of, the station dump burrowed their snouts into the dust and peered out of it with bright, skittish eyes. Brooding forces pent in the heavens struck fear into the bones of all living things, as the vast deep clouds swallowed the sun whole and prepared to spew solar fire over the earth.
“We'll get a lot more,” said Mary Carson, bored. They did get a lot more. The second dry winter came in colder than they had thought it could get without snow; frost settled inches thick on the ground at night, and the dogs huddled shivering in their kennels, keeping warm by gorging on kangaroo meat and mounds of fat from the homestead's slaughtered cattle. At least the weather meant beef and pork to eat instead of the eternal mutton. In the house they built great roaring fires, and the men were forced to come home when they could, for at night in the paddocks they froze. But the shearers when they arrived were in a mood for rejoicing; they could get through faster and sweat less. At each man's stand in the great shed was a circle of flooring much lighter in color than the rest, the spot where fifty years of shearers had stood dripping their bleaching sweat into the wood of the board.
° ° °
Meggie's eyes flew open; she had half fallen to sleep, lulled because Hal had stopped struggling. “Oh, Daddy, he's better!” she said. Paddy shook his head; he seemed shriveled and old, the lamp picking up frosty bits in his hair, frosty bits in his week-long beard. “No, Meggie, Hal's not better in the way you mean, but he's at peace. He's gone to God, he's out of his pain.”
But the small creature in the pillowed nest was dead.
“Hal just died,” said Meggie.
Come on now, lie down.”
“Meggie, I'm going back to the big house, and I'm taking Jims and Patsy with me. I'll be back in the morning, but it's best if the babies stay with Minnie and Cat and me for a while. Tell your mother.”
The will to survive is very strong in some, not so strong in others. In Meggie it was as refined and tensile as a steel hawser. Just so did Father Ralph find her when he came in with the doctor. She pointed silently to the hallway but made no effort to follow them. And it was a long time before the priest could finally do what he had wanted to do since Mary Carson phoned the presbytery; go to Meggie, be with her, give the poor little female outsider something from himself for her very own. He doubted that anyone else fully appreciated what Hal meant to her. But it was a long time. There were the last rites to be administered, in case the soul had not yet left the body; and Fee to see, Paddy to see, practical advice to give. The doctor had gone, dejected but long used to the tragedies his far- flung practice made inevitable. From what they said, little he could have done anyway, so far from his hospital and his trained nursing staff. These people took their chances, they faced their demons and hung on. His death certificate would say “Croup.” It was a handy malady. Eventually there was nothing left for Father Ralph to see to. Paddy had gone to Fee, Bob and the boys to the carpentry shed to make the little coffin. Stuart was on the floor in Fee's bedroom, his pure profile so like her own silhouetted against the night sky outside the window; from where she lay on her pillow with Paddy's hand in hers, Fee never left her contemplation of the dark shape huddled on the cold floor. It was five o'clock in the morning and the roosters were stirring drowsily, but it would be dark for a long time yet.
“Oh, Meggie,” he said helplessly.
As with most of the great Outback stations, Drogheda buried its dead on its own land. The cemetery lay beyond the gardens by the willow-littered banks of the creek, bounded by a white-painted wrought-iron railing and green even in this dry time, for it was watered from the homestead tanks. Michael Carson*and his baby son were entombed there in an imposing marble vault, a life-size angel on top of its pediment with sword drawn to guard their rest. But perhaps a dozen less pretentious plots ringed the mausoleum, marked only by plain white wooden crosses and white croquet hoops to define their neat boundaries, some of them bare even of a name: a shearer with no known relatives who had died in a barracks brawl; two or three swaggies whose last earthly calling place had been Drogheda; some sexless and totally anonymous bones found in one of the paddocks;
After a while everyone ceased to speak of Hal except in passing. Meggie's sorrow she kept exclusively to herself; her pain had the unreasoning desolation peculiar to children, magnified and mysterious, yet her very youth buried it beneath everyday events, and diminished its importance. The boys were little affected save Bob, who had been old enough to be fond of his tiny brother. Paddy grieved deeply, but no one knew whether Fee grieved. It seemed she grew further and further away from husband and children, from all feeling. Because of this, Paddy was so grateful to Stu for the way he minded his mother, the grave tenderness with which he treated her. Only Paddy knew how Fee had looked the day he came back from Gilly without Frank. There had not been a flicker of emotion in those soft grey eyes, not hardening nor accusation, hate or sorrow. As if she had simply been waiting for the blow to fall like a condemned dog for the killing bullet, knowing her fate and powerless to avoid it.
“Maybe he will, Fee, if you write to him quickly,” Paddy said. She shook her head, but being Fee went into no explanations. Better that Frank made a new life for himself far from Drogheda and her. She knew her son well enough to be convinced that one word from her would bring him back, so she must not utter that word, ever. If the days were long and bitter with a sense of failure, she must bear it in silence. Paddy hadn't been the man of her choice, but a better man than Paddy never lived. She was one of those people whose feelings are so intense they become unbearable, unlivable, and her lesson had been a harsh one. For almost twenty-five years she had been crushing emotion out of existence, and she was convinced that in the end persistence would succeed.
➖➖➖
