Lời tựa:
Xin trân trọng giới thiệu với anh/chị tác phẩm “Nghìn lẻ một đêm” - tác phẩm vĩ đại bậc nhất của nền văn học Ả Rập, là một trong những công trình sáng tạo phong phú và hoàn mỹ của nền văn học thế giới.
Bản tiếng Việt được lấy từ bản dịch của Phan Quang, dịch từ bản tiếng Pháp của Antoine Galland.
Bản tiếng Anh được lấy từ dự án “The Project Gutenberg EBook of The Thousand and One Nights”, nội dung do Edward William Lane dịch từ tiếng Ả-Rập ra tiếng Anh cổ. Phần chú thích (Notes) được Edward William Lane diễn giải rất cặn kẽ, chi tiết nguồn gốc ngôn từ, cách diễn đạt, văn hóa của người Ả Rập và Đạo Hồi. Antoine Galland là người đầu tiên đưa “Nghìn lẻ một đêm” đến với Châu Âu và rất thành công. Bản dịch của Edward William Lane có phần hàn lâm, mô phỏng một cách trung thực ngữ cảnh và văn hóa Ai Cập vào thế kỷ XV. Chỉ có một nhược điểm: rất dài, một số từ tiếng Anh cổ, khó hiểu.
Về cốt truyện, bản dịch của Antoine Galland giống với bản dịch của Edward William Lane. Tuy nhiên, một số chi tiết hơi khác. Lưu ý rằng đây là văn học truyền khẩu dân gian nên sự khác biệt này là chuyện thường.
Để tránh việc post bài quá dài, tôi chỉ post phần tiếng Việt, còn bản đầy đủ (gồm cả tiếng Việt và tiếng Anh) mời anh/chị tham khảo trên trang http://san.bizinfo.vn.
Đề dẫn
Sử ký triều đại Xatxaniên, triều đại những nhà vua nước Ba Tư cổ đã từng mở rộng biên cương sang đất Ấn Độ và những đảo lớn đảo nhỏ phụ thuộc nước này và đến tận xa mãi bên kia bờ sông Hằng cho tới nước Trung Hoa, chép rằng ngày xưa dòng họ hùng cường này có một nhà vua từng nổi danh một thời là đấng quân vương tuyệt vời. Muôn dân yêu quý Người về đức anh minh và tính thận trọng; các nước lân bang tôn kính Người về uy danh lỗi lạc, kiêng nể Người vì có đạo quân thiện chiến và kỷ luật nghiêm minh. Vua có hai hoàng tử: người con cả tên là Saria, xứng đáng được kế thừa ngôi báu của vua cha; người con thứ tên là Sadơnăng tài đức cũng không thua kém anh ruột về mặt nào.
Sau một đời trị vì lâu dài và vinh hiển, nhà vua băng hà, hoàng tử Saria lên nối ngôi. Theo luật pháp nước nhà, Sadơnăng không được chia quyền, đành phải sống như một người dân thường. Thế nhưng, không những chàng không ganh tị hạnh phúc của anh mà còn hết sức tìm cách để được lòng anh. Việc đó cũng chẳng có gì khó khăn lắm. Saria vốn yêu mến em trai, càng lấy làm hài hòng về thái độ đó và muốn chia sẻ sơn hà với em. Vua cắt đất phong cho chàng làm vua nước Đại Táctari. Sadơnăng đi nhậm chức ngay và đóng đô ở Xamáccăng, thủ phủ của xứ này.
Đã mười năm qua kể từ khi hai vua xa cách. Bỗng một hôm thiết tha muốn gặp em trai, Saria quyết định cử một sứ bộ đi mời chàng về thăm mình. Vua chọn chính tể tướng của mình cầm đầu sứ bộ ấy. Vị đại thần này, có một đoàn tùy tùng xứng đáng với phẩm chất của ông đi theo, lập tức lên đường và rong ruổi khẩn trương. Khi ông đến gần Xamáccăng, vua Sadơnăng được báo trước, liền cùng các đại thần ra ngoài kinh thành nghênh tiếp. Các quan đều ăn mặc rất lộng lẫy để tỏ lòng kính trọng vị quan đầu triều của hoàng đế. Quốc vương Táctari vô cùng mừng rỡ đón tể tướng và trước hết hỏi thăm tin tức của vua anh. Tể tướng đáp xong, liền trình bày lý do chuyến đi sứ của mình.
Sadơnăng rất lấy làm cảm động: “Ngài tể tướng công minh ạ – vua nói – hoàng đế anh ta ban cho ta vinh dự lớn quá, thật không có lời mời nào làm ta thú vị hơn. Nếu anh ta muốn gặp thì ta cũng hết sức nôn nóng muốn thăm người. Thời gian không làm phai nhạt chút nào tình thân yêu của anh em ta. Bờ cõi ta đang thanh bình. Ta chỉ cần mươi ngày là kịp chuẩn bị lên đường cùng với ngài. Bởi vậy, không cần ngài phải vào kinh thành một thời gian quá ngắn như vậy. Ngài hãy dừng lại đây và cho dựng trại ở chốn này. Ta sẽ ra lệnh mang đến ngay cho ngài và những người tùy tòng rất nhiều hoa quả tươi.”
Lệnh đó được thi hành ngay tức khắc. Nhà vua vừa quay gót về đến Xamáccăng, tể tướng đã thấy có người đưa đến cho mình cơ man là thức ăn vật uống, kèm theo những cao lương mĩ vị và tặng phẩm rất quý báu.
Trong lúc đó, vua Sadơnăng sửa soạn khởi hành. Ông xử lý những công việc cấp bách nhất, lập một hội đồng cai trị đất nước trong thời gian mình vắng mặt, và cử đứng đầu hội đồng ấy một vị đại thần mà vua hiểu rõ tài đức và hoàn toàn tín nhiệm. Sau mười ngày, đoàn hộ giá sửa soạn xong xuôi. Vua giã từ hoàng hậu, rời kinh đô vào buổi chiều cùng các quan đi hộ giá, tới nghỉ ở hành cung mà vua cho dựng sẵn bên cạnh trại của tể tướng. Vua đàm đạo với viên sứ thần đến tận nửa đêm. Lúc ấy, muốn gặp lại một lần nữa hoàng hậu mà vua rất yêu quý, vua một mình trở lại hoàng thành và đi thẳng đến hậu cung. Hoàng hậu không ngờ vua quay trở lại, vừa làm việc bất chính với một viên quan hầu mạt hạng trong nội phủ. Hai người nằm với nhau lâu lắm và bây giờ đang ngủ say sưa.
Vua rón rén đi vào, tưởng dành cho hoàng hậu – mà vua vẫn ngỡ là yêu mình tha thiết – sự bất ngờ lý thú được gặp chồng quay lại. Nhưng vua xiết bao kinh ngạc khi trông thấy, dưới ánh đèn không bao giờ tắt trong các cung vua phủ chúa, một người đàn ông được nàng ôm ấp trong đôi tay! Vua lặng người, không biết có nên tin vào mắt mình nữa hay không. Nhưng không còn nghi ngờ gì nữa! Vua tự bảo: “Quái lạ! Ta chưa ra khỏi hoàng cung, ta còn ở dưới chân thành Xamáccăng, thế mà chúng nó đã dám làm nhục ta! A, con khốn nạn! Tội của mày không thể không bị trừng phạt. Là vua, ta phải trừng trị những điều vô đạo xảy ra trong nước, là người chồng bị xúc phạm, ta có quyền chính đáng được trả thù.
Trong cơn phẫn nộ, nhà vua đáng thương ấy rút gươm, tiến lại gần giường, và chém một nhát kết liễu cuộc đời hai tên gian phu dâm phụ đang say sưa giấc nồng. Sau đấy, vua túm xác từng tên một ném qua cửa sổ xuống chiếc hào sâu bao quanh hoàng cung.
Trả thù xong theo cách ấy, vua ra khỏi kinh thành cũng lặng lẽ như lúc vào, và trở lại hành cung. Vừa tới nơi, không hề cho ai biết việc mình vừa làm, vua ra lệnh nhổ trại lên đường. Mọi việc xong tức khắc.
Trời chưa sáng hẳn, xa giá đã lên đường trong tiếng trống tiếng chiêng inh ỏi, đưa lại niềm vui cho tất cả mọi người, trừ nhà vua. Vẫn băn khoăn về sự thất tiết của hoàng hậu, nhà vua suốt thời gian đi đường lúc nào cũng buồn rầu ảo não.
Gần tới kinh đô nước Ấn Độ, vua được hoàng đế thân hành dẫn toàn bộ triều đình ra nghênh tiếp. Vui mừng biết bao cho hai bậc quân vương được gặp lại nhau! Họ cùng xuống ngựa ôm hôn nhau, và sau khi biểu lộ tình cảm bằng những cử chỉ cực kỳ thân thiết, hai vua cùng lên ngựa sóng cương đi vào thành phố giữa tiếng hoan hô của thần dân vua anh đến tận cung điện của hoàng đế qua một cái vườn chung, vốn dĩ rất tráng lệ và vẫn dùng làm nơi tổ chức các buổi hành lễ và liên hoan trong triều, nay càng lộng lẫy vì được sắm sanh thêm các đồ đạc mới.
Saria tạm biệt quốc vương Táctari để cho chàng có thời giờ tắm gội và thay đổi trang phục; nhưng chàng vừa ra khỏi nơi thay áo, hoàng đế đã quay trở lại. Hai anh em cùng ngồi lên một chiếc sập. Và trong khi các triều thần kính cẩn đứng ra xa, hai vua bắt đầu đàm đạo với nhau về những câu chuyện giữa những người anh em đã gắn bó vì tình thân còn hơn vì dòng máu, lại lâu ngày xa cách. Đến giờ cơm chiều, họ cùng nhau dùng bữa, ăn xong lại tiếp tục chuyện trò mãi đến khi Saria thấy đêm đã quá khuya, đành lui về cung cho em được nghỉ ngơi.
Chàng Sadơnăng bất hạnh đi nằm. Nhưng nếu sự có mặt của vua anh có thể làm cho chàng tạm thời lắng quên phiền muộn, thì giờ đây nỗi niềm kia lại càng xốn xang trong dạ. Đáng lẽ cần phải nghỉ ngơi thì chàng lại nhớ đến những giày vò đau đớn nhất. Những việc làm thất tiết của hoàng hậu lại hiện lên rõ mồn một trong tâm trí, chàng không thể nào chịu nổi. Cuối cùng không sao chợp mắt, chàng trở dậy. Và vì trong lòng quá sầu muộn bởi những ý nghĩ bi ai, trên mặt chàng hiện lên vẻ buồn rầu khiến cho hoàng đế không thể nào không nhận thấy. Hoàng đế tự hỏi: “Quốc vương Táctari làm sao thế nhỉ? Ai đã có thể gây nên nỗi buồn lộ ra nét mặt ấy? Chú ấy có điều gì phàn nàn về sự đón tiếp của ta chăng? Không! Ta đã tiếp chú ấy như tiếp một đứa em thân yêu, về mặt này ta tự xét chẳng có gì đáng trách. Có lẽ chú ấy buồn vì xa nước nhà hoặc vì xa hoàng hậu chăng? Nếu đúng là chú ấy buồn vì chuyện đó, thì ta phải trao ngay những tặng phẩm dành cho chú, để chú ấy muốn lên đường trở về Xamáccăng lúc nào cũng được.” Nghĩ như vậy, ngay ngày hôm sau, hoàng đế sai đưa đến cho vua em nhiều tặng phẩm, gồm những sản vật hiếm có nhất, đắt tiền nhất, kỳ lạ nhất ở Ấn Độ. Mỗi ngày hoàng đế lại cho bày ra những trò vui mới để giải buồn cho vua em. Nhưng những hội hè thú vị nhất đã chẳng làm cho chàng vui lên được chút nào lại còn khơi sâu thêm những nỗi buồn phiền.
Một hôm Saria ra lệnh mở cuộc đi săn lớn cách kinh đô hai ngày đường, ở một nơi đặc biệt có nhiều hươu nai. Sadơnăng xin hoàng đế miễn cho chàng khỏi phải đi theo, viện cớ sức khỏe chàng không cho phép tham dự cuộc săn. Hoàng đế không muốn ép, để cho chàng được tự do, và cùng với tất cả triều đình lên đường đi dự cuộc vui giải trí. Hoàng đế đi khỏi, quốc vương nước Đại Táctari còn lại một mình, lui về khép kín trong buồng riêng. Chàng ngồi cạnh một cửa sổ nhìn ra vườn. Vườn ngự uyển đẹp đẽ cùng với tiếng hót của muôn ngàn chim chóc nuôi trong đó hẳn đã đưa lại cho chàng niềm khoan khoái nếu chàng còn có khả năng cảm thụ. Nhưng vẫn không ngừng bị day dứt bởi nhớ lại hành vi xấu xa của hoàng hậu, chàng ít nhìn xuống vườn hơn là ngước mắt lên trời để thở than cho số phận không may của mình.
Tuy nhiên, dù phiền muộn đến thế nào đi nữa, chàng vẫn không khỏi nhận thấy một điều làm cho chàng hết sức chú ý. Một cái cửa bí mật trong cung hoàng đế đột nhiên mở ra, và từ đó bước ra hai chục người đàn bà, đi chính giữa là hoàng hậu mà phong thái rất dễ phân biệt với những người khác. Hoàng hậu tưởng quốc vương nước Đại Táctari cũng đã đi săn, liền xăm xăm bước tới tận cửa buồng riêng của chàng. Nhà vua vì tò mò muốn quan sát hoàng hậu, cho nên ngồi nép vào bên trong để vẫn có thể nhìn ra mà không bị người ngoài trông thấy. Chàng để ý thấy những người đi theo hoàng hậu bỏ các tấm mạng cho đến lúc bấy giờ vẫn che mặt họ và cởi chiếc áo dài mặc trùm lên những bộ quần áo ngắn. Chàng cực kỳ ngạc nhiên khi nhận ra trong số người mà chàng tưởng gồm toàn là phụ nữ ấy có mười tên đàn ông da đen, mỗi tên ôm ngay lấy một cô nhân tình. Hoàng hậu, về phần mình, cũng không chịu đứng lâu không có người tình. Nàng vỗ tay gọi: “Maxút! Maxút!” Lập tức một tên đàn ông da đen tụt từ trên cây cao xuống, vội vã chạy đến với nàng.
Vì ngượng ngùng, tôi không thể thuật lại những việc gì xảy ra giữa những người đàn bà và bọn da đen ấy, đó là một chi tiết chẳng đáng phải quan tâm. Chỉ cần nói rằng điều Sadơnăng trông thấy đủ cho chàng nghĩ rằng anh trai chàng cũng đáng thương hại không kém gì chàng. Cuộc hoan lạc của đám người dâm loạn ấy kéo dài đến tận nửa đêm. Cả bọn cùng tắm chung trong một cái hồ rộng vốn là một nơi rất trang nhã trong vườn. Sau đó họ mặc lại quần áo và trở lại cung hoàng đế bằng cái cửa bí mật; còn tên Maxút, vốn từ bên ngoài trèo qua thành vào vườn, lại trở ra bằng lối ấy.
Tất cả việc đó diễn ra dưới mắt quốc vương nước Đại Táctari, gợi lên trong lòng chàng vô vàn suy nghĩ: “Thật ta đã nhầm to khi nghĩ rằng điều bất hạnh của ta là cá biệt. Đấy chẳng qua cũng là số kiếp không thể nào tránh khỏi của tất cả mọi ông chồng, bởi vì ngay đến hoàng đế anh ta, chúa tể của bao nhiêu nước chư hầu, bậc đế vương vĩ đại nhất thế giới, cũng không tránh được. Đã vậy thì ta héo hon vì buồn khổ chẳng hóa ra hèn yếu lắm sao! Thôi thế từ nay ký ức về một điều bất hạnh thường tình như vậy không còn đáng khuấy động sự yên tĩnh của đời ta nữa.” Quả nhiên, ngay từ giờ phút ấy chàng hết buồn phiền. Giá mà không trông thấy cảnh diễn ra dưới cửa sổ chàng đã không thiết gì đến ăn uống, thì giờ đây chàng sai dọn bữa tối và ăn một bữa ăn ngon lành nhất kể từ hôm từ giã Xamáccăng đến nay. Hơn thế chàng cảm thấy thú vị nữa khi nghe những lời ca, tiếng nhạc du dương hòa tấu trong bữa ăn.
Những ngày tiếp đó, Sadơnăng rất vui vẻ. Khi được tin hoàng đế đi săn trở về, chàng ra đón và tươi tỉnh chúc tụng vua anh. Saria thoạt tiên không chú ý đến sự đổi thay đó ở em trai, nhà vua còn mải nói chuyện tiếc rẻ cho em đã không đi theo mình dự cuộc săn. Và cũng chẳng chờ cho em kịp trả lời, vua đã vội khoe về số lớn những hươu nai và dã thú khác săn bắt được và kể lại những niềm vui thích trong chuyến đi săn. Sadơnăng sau khi chăm chú lắng nghe, liền cất lời. Vì không còn bận bịu bởi những nỗi u sầu vẫn ngăn trở không cho chàng biểu lộ hết trí thông minh, giờ đây chàng nói bao nhiêu chuyện hay ho thú vị.
Hoàng đế cứ nghĩ là sẽ gặp lại em trai vẫn trong trạng thái sầu não như lúc chia tay cho nên rất lấy làm hoan hỉ thấy em vui vẻ. Vua nói: “Chú ạ, anh cảm tạ trời đất đã làm cho chú có sự thay đổi đáng mừng trong thời gian anh đi vắng. Anh thực sự vui lòng về việc đó. Tuy nhiên anh có một thỉnh cầu đối với chú, và anh rất mong chú đáp ứng điều anh sắp nói đây.”
- Em còn có điều gì dám từ chối anh? – Quốc vương Táctari đáp. – Đối với Sadơnăng này, vua anh hoàn toàn có mọi quyền lực. Xin anh nói ra, em đang nóng lòng muốn được biết anh cần gì ở em.
- Từ hôm chú đến triều đình ta, – Saria nói tiếp – anh thấy chú luôn luôn buồn bã. Anh đã tìm đủ mọi cách bày ra các trò giải trí mà không kết quả. Anh nghĩ chắc chú buồn vì xa nước nhà; có khi lại ngờ hẳn vì chú nhớ hoàng hậu ở Xamáccăng, một người mà chú đã chọn làm vợ thì chắc có sắc đẹp tuyệt trần, cho nên chú mới sinh ra tư lự. Không biết anh đoán có đúng không; song anh thú thật chính vì lý do đó mà không muốn gặng hỏi nhiều, e làm chú không bằng lòng. Tuy vậy, dù anh chẳng có góp phần gì vào đó, khi đi săn trở về thấy chú vui vẻ nhất đời, tinh thần đã hoàn toàn thoát khỏi cái ưu tư nó đã làm cho chú mất hết mọi vui tươi thường nhật. Chú hãy vui lòng cho anh rõ tại sao trước kia chú buồn như vậy, và do đâu bây giờ chú hết ưu tư?
Nghe hỏi, quốc vương Đại Táctari trầm ngâm một lát như để tìm cách trả lời. Cuối cùng, chàng đáp như sau: “Anh là hoàng đế, là chúa tể của em; nhưng em van anh hãy miễn cho em không phải đáp ứng điều anh hỏi.”
- Không, chú ạ. – Hoàng đế nói. – Chú phải đáp ứng, ta thích như vậy, xin chú chớ khước từ.
Không thể khước từ trước sự gặng hỏi của Saria, Sadơnăng nói: “Nếu vậy thì, thưa anh, anh đã ra lệnh, em xin chiều ý anh.”
Thế rồi chàng thuật lại sự thất tiết của hoàng hậu Xamáccăng. Kể xong, chàng nói: “Đấy là nguyên nhân khiến cho em từng buồn bã. Xin anh xét cho, thái độ em như vậy có sai lầm chăng.”
- Ôi em ơi! – Hoàng đế thốt lên, chứng tỏ nhà vua thông cảm xiết bao mối hận của nhà vua Táctari. – Câu chuyện chú vừa kể cho anh nghe mới đáng ghê tởm làm sao. Và anh phải kiên nhẫn lắm mới nghe được tới cùng. Anh ngợi khen chú đã trừng trị những tên phản trắc láo xược dám xúc phạm mình như vậy. Không ai có thể trách cứ hành động của chú. Chú xử sự như vậy là công minh. Về phần anh, anh thú thật ở vào địa vị của chú, có lẽ anh không kiềm chế được như chú đâu. Có lẽ anh không bằng lòng chỉ giết chết một con đàn bà mà thôi; anh nghĩ rằng có thể anh phải xử tử hơn một nghìn đứa mới hả được cơn điên. Giờ anh không còn ngạc nhiên về sự buồn phiền của chú nữa. Nguyên nhân gây nên thật quá cay đắng, quá tủi nhục, làm sao mà tránh được ưu tư. Trời! Thật lạ lùng làm sao! Không, anh tin rằng không bao giờ có thể xảy ra cho ai cái chuyện như vừa xảy ra với chú. Nhưng rốt cuộc ta phải tạ ơn Thượng đế đã đưa lại cho chú niềm an ủi. Và bởi vì anh tin chắc nó có căn cứ, chú hãy vui lòng nói cho anh rõ nhờ đâu mà chú trở lại bình tâm? Mong chú hãy thật lòng giãi bày tâm sự với anh.
Sadơnăng thấy càng khó nghĩ đối với điều này hơn cả điều trước, bởi nó liên quan đến chính anh mình. Nhưng rồi chàng cũng đành nhượng bộ trước những lời khẩn khoản của hoàng đế Saria. Chàng tâu: “Vậy thì em sẽ tuân lời anh, vì anh đã khăng khăng muốn biết rõ. Em sợ rằng sự phục tùng của em sẽ gây cho anh nhiều điều phiền não hơn cả em trước đây. Nhưng, mong anh rồi đây chỉ nên tự trách mình, vì chính anh đã buộc em phải nói ra một điều mà lẽ ra em muốn chôn vùi trong lãng quên vĩnh viễn.
- Điều chú vừa nói đó càng kích thích thêm sự tò mò của ta. – Saria ngắt lời. – Chú hãy mau mau nói ra điều bí mật ấy cho anh rõ, cho dù nó thế nào đi nữa!
Không thể khước từ được, quốc vương Táctari đành kể lại chi tiết tất cả những điều đã thấy về những tên da đen cải trang, về cách xử sự của hoàng hậu cùng các người hầu và không quên tên Maxút. Chàng nói tiếp: “Sau khi đã chứng kiến tất cả những việc xấu xa đó, em nghĩ rằng tất cả đàn bà đều một duộc như vậy thôi. Họ không thể nào cưỡng nổi dục vọng. Suy nghĩ như vậy làm em tỉnh ra. Sự bình thản về tâm hồn của một người đàn ông mà lại tùy thuộc vào đức hạnh của đàn bà thì thật là quá yếu kém. Ý kiến ấy dẫn em đi đến những suy tư khác, và cuối cùng em cho rằng không có cách nào tốt hơn là tự mình khuây khỏa. Cũng khó khăn đấy, nhưng cuối cùng em vượt qua được. Nếu anh tin lời em, xin hãy làm như em.”
Mặc dù lời khuyên ấy đúng đắn, hoàng đế vẫn không thể nghe theo. Nhà vua còn nổi giận: “Quái thật, chánh cung hoàng hậu nước Ấn Độ ta mà lại có thể sa đọa một cách bỉ ổi như vậy ư? Không, chú ơi, anh không thể nào tin điều chú nói nếu anh chưa được nhìn thấy tận mắt. Có thể là chú trông nhầm. Vả chăng cái việc này cũng quan trọng nó đáng cho anh tự mình mắt thấy tai nghe rồi hẵng khẳng định.”
- Thưa anh, nếu anh muốn chứng kiến việc đó thì chẳng có gì quá khó khăn. Anh chỉ việc tổ chức một chuyến đi săn nữa, và khi hai anh em ta đều đi ra ngoài kinh thành cùng với các quan của hai triều, chúng ta sẽ nghỉ lại ở hành cung; và đêm đến riêng hai chúng ta sẽ trở lại buồng riêng của em. Em tin chắc rằng ngày hôm sau anh sẽ nhìn thấy việc em đã từng trông thấy.
Hoàng đế chấp nhận cái mẹo ấy, và lập tức truyền tổ chức một chuyến đi săn mới. Nội nhật hôm ấy, các hành cung đã được cất lên ở nơi quy định.
Ngày hôm sau, hai vua lên đường cùng với tất cả hai đoàn tùy giá. Họ đến nơi cần hạ trại và ở lại đấy cho đến tối. Lúc này, Saria triệu tể tướng đến. Không nói rõ ý định của mình, nhà vua ra lệnh cho tể tướng thay mình khi vắng mặt, và không được cho phép một ai ra khỏi trại dù bất cứ lý do gì.
Truyền lệnh xong, hoàng đế cùng quốc vương Đại Táctari lên ngựa trở lại kinh thành, đến cung điện của Sadơnăng. Họ đi ngủ. Sáng hôm sau họ dậy thật sớm ngồi bên cạnh cửa sổ nơi mà quốc vương Táctari từng nhìn thấy cảnh bọn người da đen hành lạc. Hai người hưởng không khí mát lành vì lúc này mặt trời chưa mọc. Vừa trò chuyện thỉnh thoảng họ lại đưa mắt ngó về phía cánh cửa bí mật.
Cuối cùng cánh cửa ấy mở ra. Xin được kể lại vắn tắt trong mấy lời: hoàng hậu xuất hiện cùng với bọn người hầu cùng mười tên da đen cải trang và cất tiếng gọi Maxút. Những điều hoàng đế trông thấy đủ cho vua hoàn toàn tin chắc vào nỗi nhục nhã và sự bất hạnh của mình. “Trời đất ơi! – Vua kêu lên. – Bỉ ổi làm sao! Kinh tởm biết bao! Vợ một bậc đế vương như ta đây lại có thể phạm điều xấu xa ấy? Sau việc này, còn có nhà vua nào dám khoe khoang rằng mình là người hoàn toàn hạnh phúc? Ôi em ơi! – Hoàng đế ôm chầm vua Táctari và nói tiếp: – Thôi hai anh em mình hãy từ bỏ cuộc đời này. Trên đời này mọi việc đều là giả dối; chẳng qua nịnh hót đấy rồi lại phản trắc đấy mà thôi. Chúng ta hãy từ bỏ hết sơn hà xã tắc, hãy từ bỏ tất cả phù hoa hào nhoáng quanh ta. Anh em ta hãy đi đến những đất nước xa lạ, hãy kéo lê cuộc đời tăm tối mà che giấu điều bất hạnh của chúng mình.”
Sadơnăng không tán thành quyết định của hoàng đế, nhưng chàng không dám cưỡng lại trong khi Saria đang cơn nóng giận. Chàng đáp: “Thưa anh, ý em cũng không khác ý anh. Em sẵn sàng đi theo anh đến bất cứ nơi nào anh muốn. Nhưng xin anh hứa với em là chúng ta sẽ quay trở về nếu chúng ta gặp được một kẻ nào còn đau khổ hơn cả chúng ta.”
- Anh hứa với chú, – hoàng đế đáp – nhưng anh không tin có thể có một người nào đau khổ hơn anh em ta.
- Em không chia sẻ ý kiến của anh đâu. – Vua Táctari nói. – Hơn thế em còn nghĩ rằng chắc chúng ta rồi chẳng phải đi lâu lắm đâu.
Nói xong, hai người bí mật ra khỏi hoàng cung, rồi theo một con đường khác với con đường họ từ hoàng cung trở về hôm trước. Họ đi mãi đến tối mịt, cho tới khi không còn nhận ra đường nữa mới dừng chân ngủ đêm đầu tiên dưới gốc cây. Tinh mơ hôm sau họ tiếp tục đi cho đến khi tới một bãi cỏ đẹp bên bờ biển, ở đây rải rác có nhiều cây to bóng mát um tùm. Hai anh em ngồi cạnh một gốc cây để nghỉ chân, hóng mát và đàm đạo về sự thất tiết của các hoàng hậu.
Hai người trò chuyện chưa lâu, bỗng nghe từ phía biển, cũng khá gần bờ thôi, một tiếng động khủng khiếp cùng một tiếng thét kinh hồn làm cho họ vô cùng hoảng sợ. Thế là mặt biển mở ra, một cột đen rất lớn từ dưới nước đùn lên cao đến tận mây xanh. Cảnh tượng đó làm cho hai vua càng khủng khiếp. Hai anh em vội vàng đứng dậy leo lên một cây có vẻ dễ nấp kín nhất. Hai người vừa lên tới ngọn, đưa mắt nhìn về phía phát ra tiếng động, nơi mặt biển vừa mở ra, thì thấy cái cột đen ấy rẽ nước tiến vào bờ. Lúc đầu chưa nhận ra vật gì nhưng lát sau họ hiểu ra ngay.
Đấy là một trong những hung thần tinh ranh, độc ác, kẻ thù không đội trời chung với loài người. Lão ta đen thui và xấu xí, hình dáng thật sự là một tên khổng lồ lêu đêu. Trên đầu lão đội một cái hòm lớn bằng thủy tinh được khóa chặt bởi bốn chiếc khóa thép ròng. Lão đội cái hòm ấy đi vào bãi cỏ và đặt xuống đúng ngay dưới gốc cây hai người đang nấp. Hai vua hiểu mình đang trải qua một tai ương ghê gớm và cho là sắp bị giết chết đến nơi. Lão hung thần ngồi xuống cạnh hòm, lấy bốn chiếc chìa khóa đeo ở thắt lưng ra mở khóa, rồi nhấc ra một người đàn bà ăn mặc rất sang trọng, dáng dấp đường bệ và sắc đẹp tuyệt trần. Con quỷ sứ để nàng ngồi xuống bên cạnh và nhìn nàng say đắm: “Phu nhân ơi, người đẹp tuyệt vời trong tất cả mọi người đẹp ơi, con người đáng yêu mà ta đã bắt cóc trong ngày cưới của nàng, và từ ngày ấy đến nay ta luôn luôn yêu quý, nàng hãy cho ta được ngủ một lúc bên cạnh nàng! Chính vì ta buồn ngủ cho nên mới định đến nơi đây nghỉ ngơi chốc lát.” Nói xong, lão gối cái đầu to xù lên đùi người đàn bà, duỗi đôi chân dài ra tận biển, rồi chẳng mấy chốc ngủ say, tiếng ngáy vang động cả bờ biển.
Người đàn bà tình cờ ngước mắt nhìn lên, trông thấy hai vua trên ngọn cây, liền ra hiệu bảo hai người nhẹ nhàng tụt xuống. Hai vua cực kỳ khiếp đảm khi thấy mình bị phát hiện. Cũng bằng cách ra hiệu, hai nhà vua xin người đàn bà miễn cho họ phải tuân theo. Nhưng ả ta sau khi nhẹ nhàng nhấc đầu lão hung thần khỏi chân mình đặt xuống đất, liền đứng lên nói với họ bằng một giọng nhỏ nhẹ nhưng thiết tha: “Hãy xuống đây; nhất thiết hai chàng phải xuống đây với em.” Họ muốn ra hiệu cho ả hiểu là họ sợ lão hung thần. Nhưng vô ích, ả vẫn tiếp tục nói với cái giọng ấy: “Hãy xuống đây, nếu hai chàng không chịu nghe lời em thì em sẽ đánh thức con quỷ này dậy và chính em sẽ xui lão giết chết hai chàng.”
Câu nói ấy làm hai vua lo sợ quá, đành phải bắt đầu tụt xuống gốc cây một cách hết sức thận trọng để tránh làm lão hung thần thức giấc. Khi họ xuống đến đất rồi, ả cầm tay họ dẫn đến một nơi xa xa dưới hàng cây buộc họ phải làm điều dâm đãng. Họ khước từ, nhưng trước những lời dọa nạt và sợ bị lộ, họ đành phải vâng theo. Sau khi đạt được điều mong muốn, trông thấy mỗi chàng đeo một chiếc nhẫn ở ngón tay, người đàn bà liền hỏi xin. Vừa cầm trong tay hai chiếc nhẫn, ả tìm một cái hộp để trong túi đựng đồ trang sức, lấy ra một sợi dây có xâu nhiều chiếc nhẫn đủ kiểu, đưa cho họ xem: “Hai chàng có biết những vật này có ý nghĩa gì không?”
- Không. – Họ đáp. – Chắc nàng có thể cho chúng tôi hay.
- Đây là nhẫn của những người đàn ông đã từng ân ái với tôi. Đúng chín mươi tám chiếc. Tôi giữ để làm kỷ niệm. Tôi vừa xin hai chàng cho hai chiếc nhẫn kia, là để cho chẵn một trăm. Như vậy là – ả nói tiếp – đến ngày hôm nay tôi có đúng một trăm tình nhân, mặc cho sự phòng xa và mọi cách ngăn ngừa của lão hung thần xấu xí vẫn bám riết lấy tôi này. Mặc cho lão nhốt tôi trong chiếc hòm thủy tinh, mặc cho lão giấu tôi dưới tận đáy biển, tất thảy đều vô ích mà thôi. Tôi vẫn có cách đánh lừa được lão. Các chàng thấy đấy, một khi người đàn bà có sẵn điều tình ý rồi, thì không có ông chồng hay người yêu nào có thể ngăn giữ không cho người ấy thực hiện bằng được tình ý của mình. Tốt hơn là đàn ông chớ nên trái ý đàn bà, có lẽ đó là cách tốt nhất cho đàn bà giữ được tiết hạnh.
Nói xong, người đàn bà xâu hai chiếc nhẫn vào cùng một chuỗi với những chiếc kia. Đoạn, ả lại trở về ngồi vào chỗ cũ, bê đầu lão hung thần đặt gối trở lại lên đùi mình mà không làm cho lão thức giấc, rồi ra hiệu báo cho hai nhà vua hãy đi nơi khác.
Họ theo đường cũ quay trở về. Khi đã đi xa ngoài tầm mắt của người đàn bà và lão hung thần, Saria lên tiếng hỏi Sadơnăng: “Này chú, chú nghĩ gì về chuyện vừa xảy ra? Lão hung thần có một người yêu khá chung thủy đấy chứ! Và chú có nhận thấy không, thật không có gì sánh nổi sự tai quái của đàn bà.”
- Thưa anh, có. – Quốc vương của nước Đại Táctari đáp. – Và anh hẳn cũng phải đồng ý với em rằng lão hung thần còn đáng thương hại và đau khổ hơn anh em ta. Bởi vậy chúng ta hãy quay trở về vì đã gặp được điều chúng ta đang tìm kiếm. Và chúng ta cũng chớ vì chuyện đó mà thôi không ăn ở với đàn bà. Về phần em, em biết cách làm sao giữ cho trọn niềm tin của mình. Lúc này đây em chưa muốn nói ra, nhưng một ngày kia anh sẽ nhận được tin tức về em, và em tin rằng anh sẽ noi gương em.
Hoàng đế tỏ ý đồng tình. Hai người tiếp tục đi cho tới hết đêm thứ ba kể từ ngày xuất phát, thì trở về đến nơi hạ trại.
Tin hoàng đế trở về được lan truyền. Từ sáng sớm các triều thần đã tề tựu trước hành cung. Nhà vua cho mời vào, tiếp các quan với vẻ tươi cười hơn thường lệ, và ban thưởng cho tất cả mọi người. Sau đó, nói rằng mình không muốn đi xa nữa, vua truyền cho mọi người lên ngựa và trở về hoàng cung.
Vừa tới nơi, hoàng đế lập tức đến hậu cung, ra lệnh bắt trói hoàng hậu ngay trước mặt mình, rồi sai tể tướng mang đi xử giảo. Viên đại thần này thi hành lệnh vua mà cũng chẳng buồn hỏi xem hoàng hậu đã phạm tội gì. Nhà vua đang giận dữ không chỉ bằng lòng có thế. Vua tự tay chặt đầu tất cả những nàng hầu của hoàng hậu. Sau sự trừng phạt nghiêm khắc ấy, tin chắc rằng trên đời không có một người đàn bà nào là tiết hạnh và để ngăn ngừa không cho những người mà mình sẽ ăn nằm trong tương lai có cách gì thất tiết với mình, vua quyết định cứ mỗi đêm lấy một người làm vợ, rồi cho xử giảo người đàn bà ấy ngay sáng hôm sau. Đặt ra cái luật nghiệt ngã ấy rồi, hoàng đế thề sẽ thực hiện ngay lập tức sau khi em trai lên đường trở về nước.
Quốc vương Táctari chẳng bao lâu cũng từ biệt vua anh lên đường, mang theo nhiều tặng phẩm quý báu.
Sadơnăng đi khỏi, Saria truyền cho tể tướng đưa đến cho mình con gái một viên đại tướng. Tể tướng tuân lệnh. Hoàng đế ăn nằm với nàng. Sáng hôm sau, khi giao nàng lại cho tể tướng để mang đi hành quyết, vua lại truyền cho ông phải tìm một người con gái khác cho đêm tới. Dù đau khổ đến đâu khi phải thực hiện những mệnh lệnh như vậy, tể tướng cũng bắt buộc phải thi hành nghĩa vụ của ông là nhắm mắt tuân theo mọi lời phán bảo của hoàng đế. Ông sai đưa đến cho vua một người con gái của một võ quan cấp dưới. Cô này sáng hôm sau bị xử giảo. Tiếp đó là ái nữ của một nhà giàu có trong kinh thành. Tóm lại, cứ mỗi tối có một người con gái trinh đi lấy chồng và mỗi sáng có một người vợ bị giết hại.
Tiếng đồn về hành động bất nhân vô tiền khoáng hậu ấy gây nên sự hoang mang trong khắp kinh thành. Đi đâu cũng chỉ còn nghe thấy tiếng kêu gào khóc lóc. Chỗ này là một người cha nước mắt đầm đìa, tuyệt vọng vì vừa mất đứa con. Nơi kia là bà mẹ thân yêu rên rỉ sợ con gái mình rồi cũng sẽ lâm vào cảnh ngộ ấy. Thế là thay vào những lời ca ngợi và tạ ơn mà hoàng đế vẫn nhận được từ trước đến giờ, nay chỉ có lời trăm họ nguyền rủa nhà vua.
Vị tể tướng, như đã nói ở trên, buộc lòng phải thi hành mọi điều bất công khủng khiếp. Ông có hai người con gái, cô đầu tên là Sêhêrazát①; người con thứ hai là Đináczát②. Cô em không kém chị về tài hoa đức hạnh; song người chị không những dũng cảm hơn tất cả nữ nhi, lại vô cùng thông minh và rất mực trí lự. Nàng đọc rất nhiều sách và có trí nhớ kỳ diệu đến nỗi chẳng bao giờ quên bất cứ một điều gì đã đọc qua. Nàng hiểu biết thành thạo các môn triết học, y học, lịch sử và mỹ thuật. Nàng làm thơ hay hơn thơ của thi sĩ nổi tiếng nhất đương thời.
Ngoài ra, nàng lại có sắc đẹp tuyệt trần. Và sáng ngời trên tất cả những mặt tài hoa ấy, là đức hạnh kiên trinh.
Tể tướng yêu quý con gái nồng nhiệt, và nàng quả xứng đáng với tình thương yêu của cha. Một hôm, hai cha con đang trò chuyện, nàng bảo cha:
- Thưa phụ thân, con có một điều van xin cha, con thiết tha mong được cha cho phép.
- Cha sẽ không từ chối, – tể tướng đáp – miễn là yêu cầu của con chính đáng và phải chăng.
- Gọi là chính đáng thì không thể có điều nào chính đáng hơn. – Nàng Sêhêrazát nói. – Cha có thể xem xét qua nguyên do thúc đẩy con ngỏ lời khẩn cầu. Con có ý định ngăn chặn những hành động dã man mà hoàng đế đang gây ra cho mọi gia đình trong kinh thành. Con muốn xua tan nỗi lo âu chính đáng của biết bao bà mẹ đang lo sợ phải mất con gái một cách thảm thương.
- Con ạ, ý định của con rất đáng khen, nhưng cha thấy tai họa mà con muốn ngăn chặn ấy hình như không có cách gì ngăn chặn. Làm sao sức con có thể làm tròn được cơ chứ!
- Thưa phụ thân, – nàng Sêhêrazát lại nói – bởi vì qua sự môi giới của cha mà mỗi ngày hoàng đế cưới một người vợ mới, con van xin cha hãy vì tình thương con mà cho con được vinh dự nâng khăn sửa túi cho hoàng đế.
Tể tướng không thể nén kinh hoàng khi nghe câu nói đó. “Trời! – Ông giận dữ thốt lên. – Con mất trí rồi hay sao hở con gái? Con không biết là con vừa thỉnh cầu cha một điều cực kỳ nguy hiểm sao? Con đã biết rõ hoàng đế từng long trọng thề là chỉ ngủ một đêm với một người đàn bà rồi cho giết người ấy ngay sáng hôm sau. Ấy thế mà con lại muốn cha tâu xin Người lấy con sao? Con có nghĩ rằng sự nông nổi của con sẽ đưa con đến tai họa hay không?
- Vâng, thưa cha, con hiểu rõ tất cả mọi nguy hiểm con sẽ trải qua, – người con gái đức hạnh ấy đáp – nhưng nó không hề làm cho con sợ hãi. Nếu con chết, cái chết của con sẽ quang vinh. Nếu con thành đạt trong việc này, con sẽ giúp cho quê hương đất nước một công việc quan trọng.
- Không, không, cho dù con có nói thế nào đi nữa, con cũng chớ có nghĩ rằng cha sẽ bằng lòng cho con lao vào nỗi hiểm nghèo ghê gớm ấy. Rồi khi hoàng đế truyền cho cha sai người đâm lưỡi dao vào ngực con, than ôi, thế tất là cha sẽ phải tuân lệnh! Công việc ấy đau đớn xiết bao cho một người cha! Ôi! Nếu con không sợ chết, thì ít ra con cũng phải sợ gây nên cho cha nỗi đau khổ cùng cực là thấy bàn tay mình phải nhuốm máu con gái chứ.
Sêhêrazát vẫn khăng khăng:
- Một lần nữa, con xin cha chấp thuận cho điều con thỉnh cầu, thưa cha!
- Sự cứng đầu cứng cổ của con làm cha nổi giận. Tại sao con cứ muốn tự mình lao vào chỗ chết như vậy? Ai không nhìn thấy trước một công việc nguy hiểm mà mình sắp dấn thân và rồi sẽ kết thúc ra sao ắt sẽ không thể nào thoát khỏi công việc ấy một cách tốt đẹp. Cha sợ rồi đây sẽ xảy ra cho con điều đã từng xảy ra cho con lừa trong câu chuyện ngụ ngôn ấy.
- Điều không may gì đã xảy ra cho con lừa ấy vậy, thưa cha? – Sêhêrazát hỏi.
Tể tướng đáp:
- Cha sẽ kể cho con nghe. Hãy lắng tai nghe đây!
~
CHUYỆN NGỤ NGÔN CON LỪA, CON BÒ VÀ NGƯỜI THỢ CÀY
Có một thương gia rất giàu có, ông ta có nhiều trang trại ở thôn quê, nuôi rất nhiều loại gia súc. Ông cùng vợ và con trai lui về một trang trại của mình, và tự trông nom việc làm ăn sinh lợi. Trời phú cho ông một cái khiếu là nghe hiểu được tiếng nói của súc vật, nhưng với một điều kiện là nghe xong không được thuật lại với ai, nếu không sẽ bỏ mạng. Bởi vậy dù ông biết hết nhưng chẳng bao giờ dám truyền lại cho ai hay những điều ông hằng nghe súc vật nói.
Trong một chuồng kia nhốt chung một con bò và một con lừa. Một hôm đang ngồi cạnh chuồng xem lũ nhỏ nô đùa, chợt ông nghe tiếng con bò bảo con lừa:
- Lừa ơi, trông thấy cậu nhàn hạ, công việc người ta buộc cậu làm chẳng có là bao, tớ càng thấy cậu hạnh phúc quá chừng. Có người lo kỳ cọ chải lông cho cậu, tắm rửa cho cậu, mang cho cậu ăn đại mạch đã được sàng lọc cẩn thận, lại cho cậu uống nước vừa mát vừa trong. Công việc nặng nhọc nhất của cậu là cho ông chủ cưỡi mỗi khi ông chủ cần đi đó đi đây tí chút. Không có việc đó thì cả đời cậu sẽ trôi qua trong sự vô công rồi nghề.
Khác hẳn cách thức người ta đối xử với tớ. Cậu thoải mái đến đâu thì tớ khó nhọc đến đấy. Chưa quá nửa đêm người ta đã đóng ách vào cổ tớ. Rồi tớ nai lưng ra mà cày xới suốt ngày. Có hôm tớ mệt đến nỗi muốn qụy ngay tại chỗ. Ấy là chưa kể lão thợ cày đi đằng sau lúc nào cũng lăm lăm cái roi chực quất vào mông tớ. Kéo cày nhiều quá cổ tớ cứ tứa máu ra. Sau khi phải làm lụng suốt ngày từ sáng tới chiều, tối về người ta ném cho tớ mớ cỏ khô mà cũng chẳng buồn nhặt bớt cát sạn và các thứ lăng nhăng lẫn vào trong cỏ. Khốn khổ hơn nữa là sau khi ăn ba miếng cái thức ăn chẳng có gì ngon lành ấy, tớ buộc phải ngủ ngay trên cứt đái của mình. Cậu thấy đấy, tớ ganh tị số phận của cậu là phải quá đi chứ.
Lừa không ngắt lời bò, nó cứ để cho bò nói chán chê, xong đâu đấy mới bảo:
- Người ta bảo ngốc như bò chẳng ngoa chút nào. Cậu khờ quá, cậu để mặc cho người ta đối xử thế nào cũng được, chẳng bao giờ cậu quyết định được điều gì ra trò. Ấy thế mà cậu xem, cậu chịu đựng bao nhiêu nỗi bất công như vậy rốt cuộc được cái gì nào? Cậu làm chết xác vì sự thanh nhàn, vui thú và lợi lộc của những kẻ ăn ở không biết điều với cậu. Người ta sẽ không đối xử với cậu như vừa qua đâu nếu cậu có lòng dũng cảm cũng ngang bằng như thể lực của cậu vậy. Khi người ta dắt cậu buộc vào chuồng, tại sao cậu không cưỡng lại? Tại sao cậu không giơ sừng ra mà húc đại mấy phát vào? Tại sao cậu không biết dậm chân để tỏ ý giận dữ? Và cuối cùng, tại sao cậu không biết be lên một cách khủng khiếp cho người ta sợ? Trời đã phú cho cậu khả năng khiến người khác kính trọng, thế mà cậu không biết dùng. Lúc nào người ta mang cỏ úa rơm ương vào thì chớ có ăn, hãy đưa mũi ngửi rồi bỏ đấy! Nếu cậu làm theo lời khuyên của tớ thì đời cậu sẽ có sự thay đổi, và rồi cậu sẽ biết ơn tớ cho mà xem.
Tin lời lừa, bò ngỏ lời cảm ơn rối rít: “Bạn lừa thân yêu ơi, mình sẽ không quên làm đúng những điều cậu dặn, rồi cậu sẽ thấy mình xử sự đúng đắn.”
Nói đến đấy, hai con vật im. Thương gia nghe không bỏ sót một lời.
Hôm sau người thợ cày đến rất sớm, dắt con bò ra đóng vào cày và bắt làm công việc thường ngày. Không quên những lời khuyên của bạn lừa, hôm ấy bò tỏ ra rất hung dữ. Đến tối khi người thợ cày dắt trở về chuồng và muốn buộc nó vào chỗ cũ, con vật tinh quái không ngoan ngoãn đưa cổ ra cho người ta buộc mà lại còn tỏ vẻ bất kham, vừa giật lùi vừa be lên vừa chúi đầu chĩa đôi sừng nhọn ra như thể muốn húc vào người thợ cày nữa chứ. Nó làm đủ mọi thứ ranh ma mà chú bạn lừa đã bày cho. Sáng hôm sau người thợ cày đến định bắt bò đi làm thì trông thấy cái máng còn nguyên rơm cỏ, còn bò ta thì nằm xoài, duỗi thẳng cẳng và thở hổn hển một cách lạ lùng. Tưởng bò ốm, anh ta thương hại, cho là bắt con vật đi làm trong tình cảnh này thì bất nhẫn quá, liền quay trở lại báo cho thương gia rõ chuyện. Thương gia biết là những lời khuyên của lừa đã được bò làm theo. Để trừng trị cho thật đáng với tội, ông ta bảo người thợ cày: “chú đến lôi con lừa đóng vào cày, buộc nó phải cày thay cho bò và nhớ ốp nó phải làm cho khỏe vào.”
Thợ cày tuân lệnh. Suốt ngày hôm ấy con lừa buộc phải kéo cày; vì chưa quen việc nên lừa ta càng thêm mệt. Đã thế, nó bị quất nhiều roi đến nỗi về tới chuồng, không sao đứng vững được nữa.
Trong lúc ấy thì bò ta rất hài lòng. Nó chén hết mọi thứ trong máng rồi nghỉ ngơi suốt ngày. Bò ta thú vị là đã biết nghe lời khuyên của lừa. Nó cầu phước cho lừa về cái ơn ấy. Và khi con lừa đi làm về, bò ta không quên thốt lên mấy lời chúc tụng. Lừa không đáp một lời. Nó đang bực vì bị đối xử rất ư là tàn tệ. Nó tự nhủ:
- Ấy là do sự bất cẩn của ta cho nên mới đến nông nỗi này. Trước đây mọi điều tốt đẹp, ta muốn gì được nấy, lỗi tại ta cho nên mới dẫn đến tình cảnh thảm hại này; nếu không nghĩ ra được một kế gì đó để thoát khỏi cảnh này thì chết bỏ thây là cái chắc. Nghĩ đến đấy, lừa ta thấy mình kiệt sức đến nỗi lăn đùng ra bên cạnh máng thóc như sắp chết đến nơi.
~
Kể đến đây, tể tướng nói với Sêhêrazát:
- Con gái của cha ơi, con đang xử sự y hệt con lừa ấy, con tự dấn thân vào cái chết do sự bất cẩn của mình. Con hãy nghe lời cha, hãy nghỉ ngơi thoải mái, chớ có tự mang họa vào thân.
Nàng Sêhêrazát đáp:
- Thưa cha, tấm gương cha vừa nêu lên cho con thấy không đủ để làm thay đổi ý nguyện của con. Con sẽ không thôi làm phiền nhiễu cha chừng nào cha chưa chịu cho con vào cung để được làm vợ hoàng đế.
Thấy con gái vẫn cứng đầu, tể tướng nói:
- Thôi được, bởi con cứ ngoan cố, cha buộc phải đối xử với con theo cách người thương gia mà cha vừa kể đối xử với vợ ông ta ít lâu sau đó. Câu chuyện là như thế này:
~
Biết rõ con lừa đang trong tình trạng thảm thương, nhà buôn ấy tò mò muốn rõ điều gì có thể xảy ra giữa nó với con bò. Vì vậy, ăn tối xong, nhân đêm có trăng, ông ta đưa vợ ra cùng ngồi chơi cạnh chuồng gia súc. Vừa tới nơi, đã nghe lừa đang nói với bò:
- Bạn cùng chuồng ơi, xin bạn vui lòng nói cho tôi rõ, bạn định sẽ làm như thế nào sáng sớm mai, khi anh thợ cày mang cỏ đến cho bạn?
Bò đáp:
- Tớ sẽ làm như thế nào ư? Tớ sẽ tiếp tục làm y như cậu đã bày cho tớ. Trước hết tớ sẽ thụt lùi, rồi tớ sẽ chĩa sừng ra với lão ấy đúng hệt như hôm qua. Tớ sẽ giả ốm, tớ sẽ làm như sắp chết đến nơi.
- Xin bạn hãy cẩn thận chớ có làm như vậy! – Lừa ngắt lời bò. – Đó là cách đưa bạn tới chỗ chết, bởi vì ban chiều, khi đi làm về tôi nghe vị thương gia ông chủ của chúng ta nói lộ ra một điều mà tôi đâm lo thay cho bạn.
- Ủa điều gì vậy? – Bò vội hỏi. – Xin làm ơn chớ có giấu tôi điều gì, bạn lừa thân mến ơi!
- Ông chủ của chúng ta – lừa nói tiếp – đã bảo anh thợ cày những lời đáng buồn như sau: “Bởi con bò không chịu ăn và nó đứng không vững nữa, ta muốn ngày mai sẽ cho mổ thịt nó. Thịt nó sẽ chia cho người nghèo để làm phúc. Còn da nó có thể có ích, chú hãy mang giao cho thợ thuộc da. Vậy sáng mai chú chớ quên gọi đồ tể đến.” Đó là điều tôi muốn báo cho bạn hay – Lừa ta nói tiếp – Vì quan tâm đến những lời nói đó và vì tình bạn giữa hai chúng ta, tôi thấy cần báo tin cho bạn rõ và cho bạn lời khuyên mới. Trước hết, khi người ta mang rơm và cỏ đến cho bạn, bạn hãy đứng phắt dậy và ăn ngấu ăn nghiến một cách rất thèm khát. Trông thấy vậy ông chủ sẽ tưởng bạn đã khỏi bệnh, may ra ông sẽ thu hồi cái lệnh mổ thịt bạn lại chăng. Nếu bạn không làm theo cách tôi dặn thì coi như đời bạn thế là đi tong.
Những lời lẽ ấy mang lại đúng hiệu quả mà lừa ta chờ đợi. Con bò lo sợ đến nỗi kêu rống lên vì khiếp đảm. Vị thương gia đang chăm chú nghe hai con vật trò chuyện, phá lên cười, khiến cho người vợ ngồi bên rất đỗi ngạc nhiên. Thị hỏi chồng:
- Có điều gì vui mà chàng cười lớn vậy, xin nói cho em rõ, để em cùng vui với chàng!
- Mình ơi, hãy bằng lòng nghe tôi cười là đủ! – Thương gia đáp.
- Không, em muốn biết rõ tại sao chàng cười cơ.
- Tôi không thể làm thỏa sự mong muốn của mình. Chỉ nên biết rằng tôi cười về cái điều mà con lừa vừa nói với con bò. Hãy biết vậy thôi, còn nữa là điều bí mật mà tôi không được phép tiết lộ.
- Ai cấm chàng không được phép nói cho em biết? – Bà vợ một mực khăng khăng.
- Mình hãy biết rằng nếu tôi nói lộ ra, tôi sẽ mất mạng ngay tức khắc.
- Ông coi thường tôi quá, – bà vợ kêu lên – điều ông nói chẳng đúng sự thật. Nếu ông không chịu nói thật cho tôi nghe tại sao hồi nãy ông cười, nếu ông khước từ không cho tôi rõ con lừa đã nói gì với con bò, thì tôi thề có trời cao đất dày chứng giám, ông với tôi sẽ không còn vợ vợ chồng chồng gì với nhau nữa.
Nói đến đây, bà ta bỏ vào nhà, đến ngồi vào một xó rồi khóc như mưa như gió suốt đêm cho tới sáng. Ông chồng đành lên giường ngủ một mình. Sáng hôm sau, thấy vợ vẫn chưa hết than vãn, ông nói:
- Mình cứ rầu rĩ vậy thật chẳng biết điều chút nào. Việc không đáng cho mình phải làm như vậy. Đối với mình, có hệ trọng gì, việc biết hai con vật đã nói gì với nhau, trong khi đối với tôi, giữ điều bí mật còn hệ trọng hơn nhiều. Thôi, tôi xin mình đừng có nghĩ tới chuyện ấy nữa.
- Tôi cứ nghĩ, – bà vợ đáp – tôi cứ khóc, kỳ cho đến bao giờ ông thỏa mãn sự hiếu kỳ của tôi mới thôi.
- Nhưng tôi nói với mình thật nghiêm túc, nếu tôi nghe theo lời nài nỉ của mình, là tôi mất mạng đấy.
- Có xảy ra việc gì cũng mặc, tôi không chịu thôi đâu.
- Thế là chẳng còn cách nào làm cho mình nghe ra lẽ phải. Vì cứng đầu cứng cổ như vậy rồi mình sẽ buồn phiền mà chết mất thôi. Bởi vậy tôi sẽ gọi con cái lại, để cho chúng nó được niềm an ủi là nhìn thấy mẹ trước khi mẹ qua đời.
Thương gia cho gọi con cái đến, lại còn sai người đi mời bố mẹ đẻ của vợ đến nữa. Khi gia đình tụ họp đông đủ, ông kể cho mọi người nghe đầu đuôi câu chuyện. Mọi người xúm lại khuyên giải người đàn bà rằng cứ khăng khăng cố chấp là sai nhưng bà ta chẳng chịu nghe ai.
Mặc cho bố mẹ đẻ giảng giải rằng điều bà muốn biết chẳng có gì hệ trọng, ngay đến cả quyền uy cũng như lý lẽ của hai bố mẹ đẻ cũng chẳng mảy may tác động đến con gái. Còn lũ trẻ thấy mẹ cứ để ngoài tai mọi điều hay lẽ phải thì thi nhau khóc ầm ĩ cả nhà. Ngay vị thương gia cũng rối trí, chẳng biết nên xử sự thế nào. Ngồi một mình bên cánh cửa, ông đã nghĩ tới chuyện có lẽ phải hy sinh mạng sống của mình đi để cứu lấy mạng người vợ mà ông hết mực thương yêu.
- May sao, con gái của bố ạ, – tể tướng nói tiếp với Sêhêrazát – vị thương gia ấy có nuôi năm chục con gà mái cùng một gà trống. Ông giao cho một con chó trông nom đàn gia cầm ấy. Trong lúc ông đang ngồi bên cửa trầm ngâm suy nghĩ về điều sẽ làm, chợt trông thấy con chó đang nói với con gà trống đang đạp mái như sau: “Này gà trống kia ơi! Thượng đế chẳng còn để cho mày sống bao lâu nữa đâu. Mày không biết xấu hổ về việc mày đang làm đấy hay sao?”
Gà trống ta quay lại kiêu hãnh trả lời:
- Tại sao hôm nay lại cấm tôi làm cái việc mọi ngày tôi vẫn làm cơ chứ?
- Ấy là tại mày chưa biết đấy thôi. Hôm nay ông chủ nhà ta đang có một việc buồn lớn. Vợ ông ta đang muốn ông ta tiết lộ một điều bí mật, mà để lộ ra ông ta sẽ mất mạng. Sự việc mới đến đấy. Nhưng rất đáng sợ là ông ta không đủ rắn rỏi trước sự cứng đầu cứng cổ của bà vợ bởi ông thương bà ta lắm, ông không chịu nổi những giọt nước mắt tuôn ra không ngớt của bà. Ông chủ chúng ta đến chết mất thôi. Cả nhà đang cuống lên vì chuyện đó. Chỉ độc có mày cứ như chửi vào nỗi buồn của tất cả chúng tao. Mày cứ nhởn nhơ rậm rịch với đám gà mái của mày.
Gà trống đáp lại những lời trách móc của chó như sau:
- Ông chủ nhà ta thật đoảng. Ông chỉ có mỗi một bà vợ mà không biết thu xếp cho ổn thỏa. Trong khi tôi có năm chục con mái mà đâu ra đấy. Ông ta hãy tĩnh trí lại, thì sẽ tìm ra cách thoát khỏi cơn bối rối ngay.
- Thế mày bảo ông ta nên làm như thế nào? – chó hỏi.
- Ông ta hãy đi vào buồng riêng của vợ, cài chặt then cửa lại rồi cầm gậy phang cho bà ấy đủ một trăm gậy. Tôi cầm chắc bà ta sẽ biết điều, và rồi chẳng còn dám thúc ép chồng nói cho nghe cái điều bí mật ấy nữa cho mà xem.
Vừa nghe lọt tai điều con gà trống nói, thương gia liền đứng phắt dậy. Ông vớ lấy một chiếc gậy to, đi tìm vợ dắt vào buồng, cài chặt then buồng lại, rồi giã cho bà một trận nên thân, đến nỗi bà ta phải van xin rối rít:
- Thôi đủ rồi, đủ rồi, mình ơi, xin hãy tha cho em, em không dám đòi hỏi ở mình một điều gì nữa!
Nghe vậy, biết vợ đã bỏ được cái tính tò mò vô lối, ông chồng ngừng tay gậy. Ông mở cửa. Cả nhà ùa vào, mừng rỡ thấy người đàn bà đã khỏi được cái chứng cứng đầu. Ai cũng khen ngợi thương gia đã biết cách làm cho bà vợ trở nên biết điều. Con gái của bố à, con thật đáng được đối xử như mụ vợ thương gia ấy.
- Thưa cha, – nàng Sêhêrazát đáp – xin cha chớ cho con là cứng đầu nếu con vẫn giữ ý kiến của mình. chuyện về người vợ vị thương gia ấy không lay chuyển nổi con đâu. Con còn có thể kể cho cha nghe nhiều chuyện khác để thuyết phục cha chớ nên cản trở ý đồ của con. Vả chăng, xin cha tha lỗi cho nếu con dám nói ra điều này. Xin cha đừng ngăn cản con vô ích. Nếu tình phụ tử ngăn không cho cha chấp thuận lời khẩn cầu của con, thì tự con sẽ đến tâu xin thẳng với hoàng đế.
Cuối cùng đuối lý trước quyết tâm của con gái, tể tướng đành phải chiều ý con. Và mặc dù rất buồn phiền vì không thuyết phục được con thay đổi ý định tai hại, ông vẫn đến gặp Saria ngay lúc ấy để tâu rằng đêm tới, ông sẽ dẫn nàng Sêhêrazát vào hầu vua.
Hoàng đế hết sức ngạc nhiên về sự quên thân của tể tướng đối với mình: “Làm sao khanh có thể quyết định đưa chính con gái khanh đến hầu hạ ta?”
- Tâu bệ hạ, chính cháu tự nguyện hiến thân. – Tể tướng đáp. – Số phận đáng buồn đang chờ đợi cháu không hề làm cháu khiếp sợ. Cháu muốn được dựa mạn thuyền rồng một đêm dù có chết cũng cam lòng.
- Nhưng tể tướng ạ, – hoàng đế lại nói – khanh chớ hiểu nhầm! Sáng mai khi ta giao trả Sêhêrazát lại cho khanh, ta muốn khanh kết liễu đời nó. Nếu khanh không thi hành, ta thề sẽ xử tử khanh.
Tâu bệ hạ, – tể tướng đáp – lòng thần chắc chắn sẽ đau như đứt đoạn khi thần phải tuân lệnh. Song mặc cho tình cha con tha hồ van vỉ, mặc cho thần là người cha, cánh tay của thần vẫn trung thành với bệ hạ.
Saria đồng ý sự hiến dâng của tể tướng và bảo ông cứ việc mang con gái vào cung lúc nào cũng được.
Tể tướng trở về báo tin ấy cho Sêhêrazát. Nàng hết sức mừng vui như thể đấy là một tin tốt lành nhất trần đời. Nàng còn cảm ơn cha đã hết lòng giúp đỡ. Ông lặng người vì đau đớn. Để an ủi cha, nàng nói nàng mong ông sẽ không hối hận là đã gả con gái cho hoàng đế. Ngược lại có thể ông sẽ lấy đó làm điều vui từ nay cho đến trọn đời.
Nàng chỉ còn bận bịu mỗi việc là trang điểm để ra mắt hoàng đế. Song trước khi lên đường nàng gọi riêng Đináczát ra bảo: “Em thân yêu của chị ơi, chị cần có sự giúp sức của em trong một công việc hết sức quan trọng này, chị van em chớ có khước từ! Cha sẽ dẫn chị vào cung để làm vợ hoàng đế. Em chớ có hoảng hốt vì tin đó, mà hãy kiên nhẫn nghe chị nói đây! Khi nào chị đến trước nhà vua, chị sẽ khẩn cầu Người cho phép em được ngủ cùng với chị trong phòng tân hôn, để cho chị được sống với em một tối nữa. Nếu nhà vua đồng ý, mà chị hy vọng sẽ như vậy, thì em phải nhớ sáng sớm mai đánh thức chị dậy một giờ trước lúc mặt trời mọc. Em hãy nói như sau: “Chị ơi, nếu chị không ngủ, em van chị, trong khi chờ đợi trời sắp sáng tới nơi, chị hãy kể cho em nghe một trong những chuyện rất hay mà chị biết.” Lập tức chị sẽ kể cho em nghe một chuyện, và chị mong rằng bằng cách ấy có thể giải thoát nhân dân ta khỏi tình trạng hoang mang lo sợ hiện giờ.” Đináczát trả lời: “Em sẵn sàng làm mọi việc chị cần đến em.”
Đã đến giờ đi ngủ, tể tướng dẫn Sêhêrazát đến hoàng cung và ra về ngay sau khi đưa nàng vào phòng riêng của nhà vua. Hoàng đế thấy chỉ còn riêng mình với nàng, liền ra lệnh ngay cho nàng cất tấm mạng che mặt. Vua nhận ra nàng xinh đẹp đến nỗi thấy mình cũng say đắm. Thấy nàng đang đầm đìa nước mắt, vua hỏi căn cớ làm sao. Sêhêrazát đáp: “Tâu bệ hạ, thiếp có một đứa em gái thiếp yêu rất tha thiết cũng như em nó yêu thiếp vậy. Thiếp muốn được có em cùng ngủ đêm nay trong buồng này, để thiếp được trông thấy em và có dịp vĩnh biệt em một lần nữa. Chẳng hay bệ hạ có vui lòng ban cho thiếp niềm an ủi được bày tỏ với em gái một lần cuối tình cảm của thiếp với em chăng?”
Saria chấp thuận, cho người đi tìm Đináczát. Nàng vội đến ngay. Hoàng đế ngủ với Sêhêrazát trên một chiếc sập rất cao, theo kiểu các nhà vua phương Đông. Còn Đináczát thì nằm ở cái giường thấp hơn, kê kề bên sập.
Một giờ trước khi trời sáng, Đináczát thức dậy và không quên làm theo điều chị căn dặn. Nàng nói: “Chị thân yêu của em ơi, nếu chị không ngủ, em van chị, trong khi chờ đợi trời sắp sáng tới nơi, chị hãy kể cho em nghe một trong những chuyện thú vị mà chị biết! Than ôi! Có lẽ đây là lần cuối cùng em được hưởng niềm vui ấy.”
Nàng Sêhêrazát không đáp lời em, mà tâu với nhà vua:
- Tâu bệ hạ, bệ hạ có vui lòng cho phép thiếp được làm thỏa lời cầu xin của em thiếp hay chăng?
- Rất vui lòng. – Hoàng đế đáp.
Thế là Sêhêrazát bảo em hãy lắng nghe. Rồi hướng vào hoàng đế Saria, nàng bắt đầu kể như sau:
------------------------
Chú thích:
① Sêhêrazát, tiếng A Rập có nghĩa là Con gái của Hằng Nga.
② Đináczát có nghĩa là Quý như vàng.
➖➖➖
The Thousand and One Nights
ARABIAN NIGHTS' ENTERTAINMENTS
TRANSLATED FROM THE ARABIC, WITH COPIOUS NOTES, BY
EDWARD WILLIAM LANE
~
INTRODUCTION
In the name of God, the Compassionate, the Merciful. ①
Praise be to God, the Beneficent King, the Creator of the universe, who hath raised the heavens without pillars, and spread out the earth as a bed; ② and blessing and peace be on the lord of apostles, our lord and our master Moḥammad, and his Family; blessing and peace, enduring and constant, unto the day of judgment.
~
To proceed:—The lives of former generations are a lesson to posterity; that a man may review the remarkable events which have happened to others, and be admonished; and may consider the history of people of preceding ages, and of all that hath befallen them, and be restrained. Extolled be the perfection of Him who hath thus ordained the history of former generations to be a lesson to those which follow. Such are the Tales of a Thousand and One Nights, with their romantic stories and their fables.
It is related (but God alone is all-knowing, ③ as well as all-wise, and almighty, and all-bountiful,) that there was, in ancient times, a King④ of the countries of India and China, possessing numerous troops, and guards, and servants, and domestic dependents: and he had two sons; one of whom was a man of mature age; and the other, a youth. Both of these princes were brave horsemen; but especially the elder, who inherited the kingdom of his father; and governed his subjects with such justice that the inhabitants of his country and whole empire loved him. He was called King Shahriyár: ⑤ his younger brother was named Sháh-Zemán, ⑥ and was King of Samarḳand. ⑦ The administration of their governments was conducted with rectitude, each of them ruling over his subjects with justice during a period of twenty years with the utmost enjoyment and happiness. After this period, the elder King felt a strong desire to see his brother, and ordered his Wezeer⑧ to repair to him and bring him.
Having taken the advice of the Wezeer on this subject, ⑨ he immediately gave orders to prepare handsome presents, such as horses adorned with gold and costly jewels, and memlooks, and beautiful virgins, and expensive stuffs. ⑩ He then wrote a letter to his brother, expressive of his great desire to see him; ⑪ and having sealed it, and given it to the Wezeer, together with the presents above mentioned, he ordered the minister to strain his nerves, and tuck up his skirts, and use all expedition in returning. The Wezeer answered, without delay, I hear and obey; and forthwith prepared for the journey: he packed his baggage, removed the burdens, and made ready all his provisions within three days; and on the fourth day, he took leave of the King Shahriyár, and went forth towards the deserts and wastes. He proceeded night and day; and each of the kings under the authority of King Shahriyár by whose residence he passed came forth to meet him, ⑫ with costly presents, and gifts of gold and silver, and entertained him three days; ⑬ after which, on the fourth day, he accompanied him one day's journey, and took leave of him. Thus he continued on his way until he drew near to the city of Samarḳand, when he sent forward a messenger to inform King Sháh-Zemán of his approach. The messenger entered the city, inquired the way to the palace, and, introducing himself to the King, kissed the ground before him, ⑭ and acquainted him with the approach of his brother's Wezeer; upon which Sháh-Zemán ordered the chief officers of his court, and the great men of his kingdom, to go forth a day's journey to meet him; and they did so; and when they met him, they welcomed him, and walked by his stirrups until they returned to the city. The Wezeer then presented himself before the King Sháh-Zemán, greeted him with a prayer for the divine assistance in his favour, kissed the ground before him, and informed him of his brother's desire to see him; after which he handed to him the letter. The King took it, read it, and understood its contents; ⑮ and answered by expressing his readiness to obey the commands of his brother. But, said he (addressing the Wezeer), I will not go until I have entertained thee three days. Accordingly, he lodged him in a palace befitting his rank, accommodated his troops in tents, and appointed them all things requisite in the way of food and drink: and so they remained three days. On the fourth day, he equipped himself for the journey, made ready his baggage, and collected together costly presents suitable to his brother's dignity.
These preparations being completed, he sent forth his tents and camels and mules and servants and guards, appointed his Wezeer to be governor of the country during his absence, and set out towards his brother's dominions. At midnight, ⑯ however, he remembered that he had left in his palace an article which he should have brought with him; and having returned to the palace to fetch it, he there beheld his wife sleeping in his bed, and attended by a male negro slave, who had fallen asleep by her side. On beholding this scene, the world became black before his eyes; and he said within himself, If this is the case when I have not departed from the city, what will be the conduct of this vile woman while I am sojourning with my brother? He then drew his sword, and slew them both in the bed: after which he immediately returned, gave orders for departure, and journeyed to his brother's capital.
Shahriyár, rejoicing at the tidings of his approach, went forth to meet him, saluted him, and welcomed him with the utmost delight. He then ordered that the city should be decorated on the occasion, ⑰ and sat down to entertain his brother with cheerful conversation: but the mind of King Sháh-Zemán was distracted by reflections upon the conduct of his wife; excessive grief took possession of him; and his countenance became sallow; and his frame, emaciated. His brother observed his altered condition, and, imagining that it was occasioned by his absence from his dominions, abstained from troubling him or asking respecting the cause, until after the lapse of some days, when at length he said to him, O my brother, I perceive that thy body is emaciated, and thy countenance is become sallow. He answered, O brother, I have an internal sore:—and he informed him not of the conduct of his wife which he had witnessed. Shahriyár then said, I wish that thou wouldest go out with me on a hunting excursion; perhaps thy mind might so be diverted:—but he declined; and Shahriyár went alone to the chase. ⑱
Now there were some windows in the King's palace commanding a view of his garden; and while his brother was looking out from one of these, a door of the palace was opened, and there came forth from it twenty females and twenty male black slaves; and the King's wife, who was distinguished by extraordinary beauty and elegance, ⑲ accompanied them to a fountain, where they all disrobed themselves, and sat down together. The King's wife then called out, O Mes'ood! ⑳ and immediately a black slave came to her, and embraced her; she doing the like. So also did the other slaves and the women; and all of them continued revelling together until the close of the day. When Sháh-Zemán beheld this spectacle, he said within himself, By Allah! my affliction is lighter than this! His vexation and grief were alleviated, and he no longer abstained from sufficient food and drink.
When his brother returned from his excursion, and they had saluted each other, and King Shahriyár observed his brother Sháh-Zemán, that his colour had returned, that his face had recovered the flush of health, and that he ate with appetite, after his late abstinence, he was surprised, and said, O my brother, when I saw thee last, thy countenance was sallow, and now thy colour hath returned to thee: acquaint me with thy state.—As to the change of my natural complexion, answered Sháh-Zemán, I will inform thee of its cause; but excuse my explaining to thee the return of my colour.—First, said Shahriyár, relate to me the cause of the change of thy proper complexion, and of thy weakness: let me hear it.—Know then, O my brother, he answered, that when thou sentest thy Wezeer to me to invite me to thy presence, I prepared myself for the journey, and when I had gone forth from the city, I remembered that I had left behind me the jewel that I have given thee; I therefore returned to my palace for it, and there I found my wife sleeping in my bed, and attended by a black male slave; and I killed them both, and came to thee: but my mind was occupied by reflections upon this affair, and this was the cause of the change of my complexion, and of my weakness: now, as to the return of my colour, excuse my informing thee of its cause.—But when his brother heard these words, he said, I conjure thee by Allah that thou acquaint me with the cause of the return of thy colour:—so he repeated to him all that he had seen. I would see this, said Shahriyár, with my own eye.—Then, said Sháh-Zemán, give out that thou art going again to the chase, and conceal thyself here with me, and thou shalt witness this conduct, and obtain ocular proof of it.
Shahriyár, upon this, immediately announced that it was his intention to make another excursion. The troops went out of the city with the tents, and the King followed them; and after he had reposed awhile in the camp, he said to his servants, Let no one come in to me:—and he disguised himself, and returned to his brother in the palace, and sat in one of the windows overlooking the garden; and when he had been there a short time, the women and their mistress entered the garden with the black slaves, and did as his brother had described, continuing so until the hour of the afternoon-prayer.
When King Shahriyár beheld this occurrence, reason fled from his head, and he said to his brother Sháh-Zemán, Arise, and let us travel whither we please, and renounce the regal state, until we see whether such a calamity as this have befallen any other person like unto us; and if not, our death will be preferable to our life. His brother agreed to his proposal, and they went out from a private door of the palace, and journeyed continually, days and nights, until they arrived at a tree in the midst of a meadow, by a spring of water, on the shore of the sea. They drank of this spring, and sat down to rest; and when the day had a little advanced, the sea became troubled before them, and there arose from it a black pillar, ascending towards the sky, and approaching the meadow. Struck with fear at the sight, they climbed up into the tree, which was lofty; and thence they gazed to see what this might be: and behold, it was a Jinnee, ㉑ of gigantic stature, broad-fronted and bulky, bearing on his head a chest. ㉒ He landed, and came to the tree into which the two Kings had climbed, and, having seated himself beneath it, opened the chest, and took out of it another box, which he also opened; and there came forth from it a young woman, fair and beautiful, like the shining sun. When the Jinnee cast his eyes upon her, he said, O lady of noble race, whom I carried off on thy wedding-night, I have a desire to sleep a little:—and he placed his head upon her knee, and slept. The damsel then raised her head towards the tree, and saw there the two Kings; upon which she removed the head of the Jinnee from her knee, and, having placed it on the ground, stood under the tree, and made signs to the two Kings, as though she would say, Come down, and fear not this 'Efreet. ㉓ They answered her, We conjure thee by Allah that thou excuse us in this matter. But she said, I conjure you by the same that ye come down; and if ye do not, I will rouse this 'Efreet, and he shall put you to a cruel death. So, being afraid, they came down to her; and, after they had remained with her as long as she required, she took from her pocket a purse, and drew out from this a string, upon which were ninety-eight seal-rings; ㉔ and she said to them, Know ye what are these? They answered, We know not.—The owners of these rings, said she, have, all of them, been admitted to converse with me, like as ye have, unknown to this foolish 'Efreet; therefore, give me your two rings, ㉕ ye brothers. So they gave her their two rings from their fingers; and she then said to them, This 'Efreet carried me off on my wedding-night, and put me in the box, and placed the box in the chest, and affixed to the chest seven locks, and deposited me, thus imprisoned, in the bottom of the roaring sea, beneath the dashing waves; not knowing that, when one of our sex desires to accomplish any object, nothing can prevent her. In accordance with this, says one of the poets:—
~
Never trust in women; nor rely upon their vows;
For their pleasure and displeasure depend upon their passions.
They offer a false affection; for perfidy lurks within their clothing.
By the tale of Yoosuf㉖ be admonished, and guard against their stratagems.
Dost thou not consider that Iblees ejected Adam by means of woman?
~
And another poet says:—
~
Abstain from censure; for it will strengthen the censured, and increase desire into violent passion.
If I suffer such passion, my case is but the same as that of many a man before me:
For greatly indeed to be wondered at is he who hath kept himself safe from women's artifice. ㉗
~
When the two Kings heard these words from her lips, they were struck with the utmost astonishment, and said, one to the other, If this is an 'Efreet, and a greater calamity hath happened unto him than that which hath befallen us, this is a circumstance that should console us:—and immediately they departed, and returned to the city.
As soon as they had entered the palace, Shahriyár caused his wife to be beheaded, and in like manner the women and black slaves; and thenceforth he made it his regular custom, every time that he took a virgin to his bed, to kill her at the expiration of the night. Thus he continued to do during a period of three years; and the people raised an outcry against him, and fled with their daughters, and there remained not a virgin in the city of a sufficient age for marriage. ㉘ Such was the case when the King ordered the Wezeer to bring him a virgin according to his custom; and the Wezeer went forth and searched, and found none; and he went back to his house enraged and vexed, fearing what the King might do to him.
Now the Wezeer had two daughters; the elder of whom was named Shahrazád; and the younger, Dunyázád. The former had read various books of histories, and the lives of preceding kings, and stories of past generations: it is asserted that she had collected together a thousand books of histories, relating to preceding generations and kings, and works of the poets: and she said to her father on this occasion, Why do I see thee thus changed, and oppressed with solicitude and sorrows? It has been said by one of the poets:—
~
Tell him who is oppressed with anxiety, that anxiety will not last:
As happiness passeth away, so passeth away anxiety.
~
When the Wezeer heard these words from his daughter, he related to her all that had happened to him with regard to the King: upon which she said, By Allah, O my father, give me in marriage to this King: either I shall die, and be a ransom for one of the daughters of the Muslims, or I shall live, and be the cause of their deliverance from him. ㉙—I conjure thee by Allah, exclaimed he, that thou expose not thyself to such peril:—but she said, It must be so. Then, said he, I fear for thee that the same will befall thee that happened in the case of the ass and the bull and the husbandman.—And what, she asked, was that, O my father.
~
Know, O my daughter, said the Wezeer, that there was a certain merchant, who possessed wealth and cattle, and had a wife and children; and God, whose name be exalted, had also endowed him with the knowledge of the languages of beasts and birds. ㉚ The abode of this merchant was in the country; and he had, in his house, an ass and a bull. ㉛ When the bull came to the place where the ass was tied, he found it swept and sprinkled; ㉜ in his manger were sifted barley and sifted cut straw, ㉝ and the ass was lying at his ease; his master being accustomed only to ride him occasionally, when business required, and soon to return: and it happened, one day, that the merchant overheard the bull saying to the ass, May thy food benefit thee! ㉞ I am oppressed with fatigue, while thou art enjoying repose: thou eatest sifted barley, and men serve thee; and it is only occasionally that thy master rides thee, and returns; while I am continually employed in ploughing, and turning the mill. ㉟—The ass answered, ㊱ When thou goest out to the field, and they place the yoke upon thy neck, lie down, and do not rise again, even if they beat thee; or, if thou rise, lie down a second time; and when they take thee back, and place the beans before thee, eat them not, as though thou wert sick: abstain from eating and drinking a day, or two days, or three; and so shalt thou find rest from trouble and labour.—Accordingly, when the driver came to the bull with his fodder, he ate scarcely any of it; and on the morrow, when the driver came again to take him to plough, he found him apparently quite infirm: so the merchant said, Take the ass, and make him draw the plough in his stead all the day. The man did so; and when the ass returned at the close of the day, the bull thanked him for the favour he had conferred upon him by relieving him of his trouble on that day; but the ass returned him no answer, for he repented most grievously. On the next day, the ploughman came again, and took the ass, and ploughed with him till evening; and the ass returned with his neck flayed by the yoke, and reduced to an extreme state of weakness; and the bull looked upon him, and thanked and praised him. The ass exclaimed, I was living at ease, and nought but my meddling hath injured me! Then said he to the bull, Know that I am one who would give thee good advice: I heard our master say, If the bull rise not from his place, take him to the butcher, that he may kill him, and make a naṭạ㊲ of his skin:—I am therefore in fear for thee, and so I have given thee advice; and peace be on thee!—When the bull heard these words of the ass, he thanked him, and said, To-morrow I will go with alacrity:—so he ate the whole of his fodder, and even licked the manger.—Their master, meanwhile, was listening to their conversation.
On the following morning, the merchant and his wife went to the bull's crib, and sat down there; and the driver came, and took out the bull; and when the bull saw his master, he shook his tail, and showed his alacrity by sounds and actions, bounding about in such a manner that the merchant laughed until he fell backwards. His wife, in surprise, asked him, At what dost thou laugh? He answered, At a thing that I have heard and seen; but I cannot reveal it; for if I did, I should die. She said, Thou must inform me of the cause of thy laughter, even if thou die.—I cannot reveal it, said he: the fear of death prevents me.—Thou laughedst only at me, she said; and she ceased not to urge and importune him until he was quite overcome and distracted. So he called together his children, and sent for the Ḳáḍee㊳ and witnesses, that he might make his will, and reveal the secret to her, and die: for he loved her excessively, since she was the daughter of his paternal uncle, and the mother of his children, and he had lived with her to the age of a hundred and twenty years. ㊴ Having assembled her family and his neighbours, he related to them his story, and told them that as soon as he revealed his secret he must die; upon which every one present said to her, We conjure thee by Allah that thou give up this affair, and let not thy husband, and the father of thy children, die. But she said, I will not desist until he tell me, though he die for it. So they ceased to solicit her; and the merchant left them, and went to the stable to perform the ablution, and then to return, and tell them the secret, and die. ㊵
Now he had a cock, with fifty hens under him, and he had also a dog; and he heard the dog call to the cock, and reproach him, saying, Art thou happy when our master is going to die? The cock asked, How so?—and the dog related to him the story; upon which the cock exclaimed, By Allah! our master has little sense: I have fifty wives; and I please this, and provoke that; while he has but one wife, and cannot manage this affair with her: why does he not take some twigs of the mulberry-tree, and enter her chamber, and beat her until she dies or repents? She would never, after that, ask him a question respecting anything.—And when the merchant heard the words of the cock, as he addressed the dog, he recovered his reason, and made up his mind to beat her.—Now, said the Wezeer to his daughter Shahrazád, perhaps I may do to thee as the merchant did to his wife. She asked, And what did he? He answered, He entered her chamber, after he had cut off some twigs of the mulberry-tree, and hidden them there; and then said to her, Come into the chamber, that I may tell thee the secret while no one sees me, and then die:—and when she had entered, he locked the chamber-door upon her, and beat her until she became almost senseless and cried out, I repent:—and she kissed his hands and his feet, and repented, and went out with him; and all the company, and her own family, rejoiced; and they lived together in the happiest manner until death.
When the Wezeer's daughter heard the words of her father, she said to him, It must be as I have requested. So he arrayed her, and went to the King Shahriyár. Now she had given directions to her young sister, saying to her, When I have gone to the King, I will send to request thee to come; and when thou comest to me, and seest a convenient time, do thou say to me, O my sister, relate to me some strange story to beguile our waking hour: ㊶—and I will relate to thee a story that shall, if it be the will of God, be the means of procuring deliverance.
Her father, the Wezeer, then took her to the King, who, when he saw him, was rejoiced, and said, Hast thou brought me what I desired? He answered, Yes. When the King, therefore, introduced himself to her, she wept; and he said to her, What aileth thee? She answered, O King, I have a young sister, and I wish to take leave of her. So the King sent to her; and she came to her sister, and embraced her, and sat near the foot of the bed; and after she had waited for a proper opportunity, she said, By Allah! O my sister, relate to us a story to beguile the waking hour of our night. Most willingly, answered Shahrazád, if this virtuous King permit me. And the King, hearing these words, and being restless, was pleased with the idea of listening to the story; and thus, on the first night of the thousand and one, Shahrazád commenced her recitations.
---------------
NOTES TO THE INTRODUCTION.
Note ①.—On the Initial Phrase, and on the Mohammadan Religion and Laws. It is a universal custom of the Muslims to write this phrase at the commencement of every book, whatever may be the subject, and to pronounce it on commencing every lawful act of any importance. This they do in imitation of the Ḳur-án (every chapter of which, excepting one, is thus prefaced), and in accordance with a precept of their Prophet. The words which I translate "Compassionate" and "Merciful" are both derived from the same root, and have nearly the same meaning: the one being of a form which is generally used to express an accidental or occasional passion or sensation; the other, to denote a constant quality: but the most learned of the 'Ulamà (or professors of religion and law, &c.) interpret the former as signifying "Merciful in great things;" and the latter, "Merciful in small things." Sale has erred in rendering them, conjunctly, "Most merciful."
In the books of the Muslims, the first words, after the above phrase, almost always consist (as in the work before us) of some form of praise and thanksgiving to God for his power and goodness, followed by an invocation of blessing on the Prophet; and in general, when the author is not very concise in these expressions, he conveys in them some allusion to the subject of his book. For instance, if he write on marriage, he will commence his work with some such form as this (after the phrase first mentioned)—"Praise be to God, who hath created the human race, and made them males and females," &c.
The exordium of the present work, showing the duty imposed upon a Muslim by his religion, even on the occasion of his commencing the composition or compilation of a series of fictions, suggests to me the necessity of inserting a brief prefatory notice of the fundamental points of his faith, and the principal laws of the ritual and moral, the civil, and the criminal code; leaving more full explanations of particular points to be given when occasions shall require such illustrations.
The confession of the Muslim's faith is briefly made in these words:—"There is no deity but God: Moḥammad is God's Apostle:"—which imply a belief and observance of everything that Moḥammad taught to be the word or will of God. In the opinion of those who are commonly called orthodox, and termed "Sunnees" (the only class whom we have to consider; for they are Sunnee tenets and Arab manners which are described in this work in almost every case, wherever the scene is laid), the Mohammadan code is founded upon the Ḳur-án, the Traditions of the Prophet, the concordance of his principal early disciples, and the decisions which have been framed from analogy or comparison. This class consists of four sects, Ḥanafees, Sháfe'ees, Málikees, and Ḥambelees; so called after the names of their respective founders. The other sects, who are called "Shiya'ees" (an appellation particularly given to the Persian sect, but also used to designate generally all who are not Sunnees), are regarded by their opponents in general nearly in the same light as those who do not profess El-Islám (or the Mohammadan faith); that is, as destined to eternal or severe punishment.
The Mohammadan faith embraces the following points:
1. Belief in God, who is without beginning or end, the sole Creator and Lord of the universe, having absolute power, and knowledge, and glory, and perfection.
2. Belief in his Angels, who are impeccable beings, created of light; and Genii (Jinn), who are peccable, created of smokeless fire. The Devils, whose chief is Iblees, or Satan, are evil Genii.
3. Belief in his Scriptures, which are his uncreated word, revealed to his prophets. Of these there now exist, but held to be greatly corrupted, the Pentateuch of Moses, the Psalms of David, and the Gospels of Jesus Christ; and, in an uncorrupted and incorruptible state, the Ḳur-án, which is held to have abrogated, and to surpass in excellence, all preceding revelations.
4. Belief in his Prophets and Apostles; the most distinguished of whom are Adam, Noah, Abraham, Moses, Jesus, and Moḥammad. Jesus is held to be more excellent than any of those who preceded him; to have been born of a virgin, and to be the Messiah, and the word of God, and a Spirit proceeding from Him, but not partaking of his essence, and not to be called the Son of God. Moḥammad is held to be more excellent than all; the last and greatest of prophets and apostles; the most excellent of the creatures of God.
5. Belief in the general resurrection and judgment, and in future rewards and punishments, chiefly of a corporeal nature: that the punishments will be eternal to all but wicked Mohammadans; and that none but Mohammadans will enter into a state of happiness.
6. Belief in God's predestination of all events, both good and evil.
The principal Ritual and Moral Laws are on the following subjects, of which the first four are the most important.
1. Prayer (eṣ-ṣaláh, commonly pronounced eṣ-ṣalah), including preparatory purifications. There are partial or total washings to be performed on particular occasions which need not be mentioned. The ablution which is more especially preparatory to prayer (and which is called wuḍoó) consists in washing the hands, mouth, nostrils, face, arms (as high as the elbow, the right first), each three times; and then the upper part of the head, the beard, ears, neck, and feet, each once. This is done with running water, or from a very large tank, or from a lake, or the sea.—Prayers are required to be performed five times in the course of every day; between daybreak and sunrise, between noon and the 'aṣr (which latter period is about mid-time between noon and nightfall), between the 'aṣr and sunset, between sunset and the 'eshè (or the period when the darkness of night commences), and at, or after, the 'eshè. The commencement of each of these periods is announced by a chant (called adán), repeated by a crier (muëddin) from the mád'neh, or menaret, of each mosque; and it is more meritorious to commence the prayer then than at a later time. On each of these occasions, the Muslim has to perform certain prayers held to be ordained by God, and others ordained by the Prophet; each kind consisting of two, three, or four "rek'ahs;" which term signifies the repetition of a set form of words, chiefly from the Ḳur-án, and ejaculations of "God is most Great!" &c., accompanied by particular postures; part of the words being repeated in an erect posture; part, sitting; and part, in other postures: an inclination of the head and body, followed by two prostrations, distinguishing each rek'ah. These prayers may in some cases be abridged, and in others entirely omitted. Other prayers must be performed on particular occasions. 1. On Friday, the Mohammadan Sabbath. These are congregational prayers, and are similar to those of other days, with additional prayers and exhortations by a minister, who is called Imám, or Khaṭeeb. 2. On two grand annual festivals. 3. On the nights of Ramaḍán, the month of abstinence. 4. On the occasion of an eclipse of the sun or moon. 5. For rain. 6. Previously to the commencement of battle. 7. In pilgrimage. 8. At funerals.
2. Alms-giving. An alms, called "zekáh," commonly pronounced "zekah," is required by law to be given annually, to the poor, of camels, oxen (bulls and cows), and buffaloes, sheep and goats, horses and mules and asses, and gold and silver (whether in money or in vessels, ornaments, &c.), provided the property be of a certain amount, as five camels, thirty oxen, forty sheep, five horses, two hundred dirhems, or twenty deenárs. The proportion is generally one-fortieth, which is to be paid in kind, or in money, or other equivalent.
3. Fasting (eṣ-ṣiyám). The Muslim must abstain from eating and drinking, and from every indulgence of the senses, every day during the month of Ramaḍán, from the first appearance of daybreak until sunset, unless physically incapacitated.—On the first day of the following month, a festival, called the Minor Festival, is observed with public prayer, and with general rejoicing, which continues three days.
4. Pilgrimage (el-ḥajj). It is incumbent on the Muslim, if able, to perform, at least once in his life, the pilgrimage to Mekkeh and Mount 'Arafát. The principal ceremonies of the pilgrimage are completed on the 9th of the month of Zu-l-Ḥejjeh: on the following day, which is the first of the Great Festival, on the return from 'Arafát to Mekkeh, the pilgrims who are able to do so perform a sacrifice, and every other Muslim who can is required to do the same: part of the meat of the victim he should eat, and the rest he should give to the poor. This festival is observed otherwise in a similar manner to the minor one, above mentioned; and lasts three or four days.
The less important ritual and moral laws may here be briefly mentioned in a single paragraph.—One of these is circumcision, which is not absolutely obligatory.—The distinctions of clean and unclean meats are nearly the same in the Mohammedan as in the Mosaic code. Camels' flesh is an exception; being lawful to the Muslim. Swine's flesh, and blood, are especially condemned; and a particular mode of slaughtering animals for food is enjoined, accompanied by the repetition of the name of God.—Wine and all inebriating liquors are strictly forbidden.—So also are gaming and usury.—Music is condemned; but most Muslims take great delight in hearing it.—Images and pictures representing living creatures are contrary to law.—Charity, probity in all transactions, veracity (excepting in a few cases), and modesty, are virtues indispensable.—Cleanliness in person, and decent attire, are particularly required. Clothes of silk, and ornaments of gold or silver, are forbidden to men, but allowed to women: this precept, however, is often disregarded.—Utensils of gold and silver are also condemned: yet they are used by many Muslims.—The manners of Muslims in society are subject to particular laws or rules, with respect to salutations, &c.
Of the Civil Laws, the following notices will at present suffice.—A man may have four wives at the same time, and, according to common opinion, as many concubine slaves as he pleases.—He may divorce a wife twice, and each time take her back again; but if he divorce her a third time, or by a triple sentence, he cannot make her his wife again unless by her own consent, and by a new contract, and after another man has consummated a marriage with her, and divorced her.—The children by a wife and those by a concubine slave inherit equally, if the latter be acknowledged by the father. Sons inherit equally: so also do daughters; but the share of a daughter is half that of a son. One-eighth is the share of the wife or wives of the deceased if he have left issue, and one-fourth if he have left no issue. A husband inherits one-fourth of his wife's property if she have left issue, and one-half if she have left no issue. The debts and legacies of the deceased must be first paid. A man may leave one-third of his property in any way he pleases.—When a concubine slave has borne a child to her master, she becomes entitled to freedom on his death.—There are particular laws relating to commerce. Usury and monopoly are especially condemned.
Of the Criminal Laws, a few only need here be mentioned. Murder is punishable by death, or by a fine to be paid to the family of the deceased, if they prefer it.—Theft, if the property stolen amount to a quarter of a deenár, is to be punished by cutting off the right hand, except under certain circumstances.—Adultery, if attested by four eye-witnesses, is punishable by death (stoning): fornication, by a hundred stripes, and banishment for a year.—Drunkenness is punished with eighty stripes.—Apostasy, persevered in, by death.
Note ②—On the Arabian System of Cosmography. The words translated "as a bed" would be literally rendered "and the bed;" but the signification is that which I have expressed. (See the Ḳur-án, ch. lxxviii. v. 6; and, with respect to what is before said of the heavens, idem, ch. xiii. v. 2.13) These, and the preceding words, commencing with "the Beneficent King," I have introduced (in the place of "the Lord of all creatures") from the Calcutta edition of the first two hundred nights, as affording me an opportunity to explain here the Arabian system of Cosmography, with which the reader of this work cannot be too early acquainted.
When we call to mind how far the Arabs surpassed their great master, Aristotle, in natural and experimental philosophy, and remember that their brilliant discoveries constituted an important link between those of the illustrious Greek and of our equally illustrious countryman, Roger Bacon, their popular system of cosmography becomes an interesting subject for our consideration.
According to the common opinion of the Arabs (an opinion sanctioned by the Ḳur-án, and by assertions of their Prophet, which almost all Muslims take in their literal sense), there are Seven Heavens, one above another, and Seven Earths, one beneath another; the earth which we inhabit being the highest of the latter, and next below the lowest heaven. The upper surface of each heaven, and that of each earth, are believed to be nearly plane, and are generally supposed to be circular; and are said to be five hundred years' journey in width. This is also said to be the measure of the depth or thickness of each heaven and each earth, and of the distance between each heaven or earth and that next above or below it. Thus is explained a passage of the Ḳur-án, (ch. lxv. last verse), in which it is said, that God hath created seven heavens and as many earths, or stories of the earth, in accordance with traditions from the Prophet.—This notion of the seven heavens appears to have been taken from the "seven spheres;" the first of which is that of the Moon; the second, of Mercury; the third, of Venus; the fourth, of the Sun; the fifth, of Mars; the sixth, of Jupiter; and the seventh, of Saturn; each of which orbs was supposed to revolve round the earth in its proper sphere. So also the idea of the seven earths seems to have been taken from the division of the earth into seven climates; a division which has been adopted by several Arab geographers.—But to return to the opinions of the religious and the vulgar.
Traditions differ respecting the fabric of the seven heavens. In the most credible account, according to a celebrated historian, the first is described as formed of emerald; the second, of white silver; the third, of large white pearls; the fourth, of ruby; the fifth, of red gold; the sixth, of yellow jacinth; and the seventh, of shining light.
Some assert Paradise to be in the seventh heaven; and, indeed, I have found this to be the general opinion of my Muslim friends: but the author above quoted proceeds to describe, next above the seventh heaven, seven seas of light; then, an undefined number of veils, or separations, of different substances, seven of each kind; and then, Paradise, which consists of seven stages, one above another; the first (Dár el-Jelál, or the Mansion of Glory), of white pearls; the second (Dár es-Selám, or the Mansion of Peace), of ruby; the third (Jennet el-Ma-wà, or the Garden of Rest), of green chrysolite; the fourth (Jennet el-Khuld, or the Garden of Eternity), of green coral; the fifth (Jennet en-Na'eem, or the Garden of Delight), of white silver; the sixth (Jennet el-Firdós, or the Garden of Paradise), of red gold; and the seventh (Jennet 'Adn, or the Garden of Perpetual Abode, or—of Eden), of large pearls; this overlooking all the former, and canopied by the Throne, or rather Empyrean, of the Compassionate ('Arsh Er-Raḥmán), i. e. of God.—These several regions of Paradise are described in some traditions as forming so many degrees, or stages, ascended by steps.
Though the opinion before mentioned respecting the form of the earth which we inhabit is that generally maintained by the Arabs, there have been, and still are, many philosophical men among this people who have argued that it is a globe, because, as El-Ḳazweenee says, an eclipse of the moon has been observed to happen at different hours of the night in eastern and western countries. Thus we find Ptolemy's measurement of the earth quoted and explained by Ibn-El-Wardee:—The circumference of the earth is 24,000 miles, or 8,000 leagues; the league being three miles; the mile, 3,000 royal cubits; the cubit, three spans; the span, twelve digits; the digit, five barley-corns placed side by side; and the width of the barley-corn, six mule's-hairs. El-Maḳreezee also, among the more intelligent Arabs, describes the globular form of the earth, and its arctic and antarctic regions, with their day of six months, and night of six months, and their frozen waters, &c.
For ourselves, however, it is necessary that we retain in our minds the opinions first stated, with regard to the form and dimensions of our earth; agreeing with those Muslims who allow not philosophy to trench upon revelation or sacred traditions. It is written, say they, that God hath "spread out the earth," "as a bed," and "as a carpet;" and what is round or globular cannot be said to be spread out, nor compared to a bed, or a carpet. It is therefore decided to be an almost plane expanse. The continents and islands of the earth are believed by the Arabs (as they were by the Greeks in the age of Homer and Hesiod) to be surrounded by "the Circumambient Ocean," "el-Baḥr el-Moḥeeṭ;" and this ocean is described as bounded by a chain of mountains called Káf, which encircle the whole as a ring, and confine and strengthen the entire fabric. With respect to the extent of the earth, our faith must at least admit the assertion of the Prophet, that its width (as well as its depth or thickness) is equal to five hundred years' journey: allotting the space of two hundred to the sea, two hundred to uninhabited desert, eighty to the country of Yájooj and Májooj (or Gog and Magog), and the rest to the remaining creatures: nay, vast as these limits are, we must rather extend than contract them, unless we suppose some of the heroes of this work to travel by circuitous routes. Another tradition will suit us better, wherein it is said, that the inhabited portion of the earth is, with respect to the rest, as a tent in the midst of a desert. But even according to the former assertion, it will be remarked, that the countries now commonly known to the Arabs (from the western extremity of Africa to the eastern limits of India, and from the southern confines of Abyssinia to those of Russia,) occupy a comparatively insignificant portion of this expanse. They are situated in the middle; Mekkeh, according to some,—or Jerusalem, according to others,—being exactly in the centre. Adjacent to the tract occupied by these countries are other lands and seas, partially known to the Arabs. On the north-west, with respect to the central point, lies the country of the Christians, or Franks, comprising the principal European nations; on the north, the country of Yájooj and Májooj, before mentioned, occupying, in the maps of the Arabs, large tracts of Asia and Europe; on the north-east, central Asia; on the east, Eṣ-Ṣeen (or China); on the south-east, the sea, or seas, of El-Hind (or India), and Ez-Zinj (or Southern Ethiopia), the waves of which (or of the former of which) mingle with those of the sea of Eṣ-Ṣeen, beyond; on the south, the country of the Zinj; on the south-west, the country of the Soodán, or Blacks: on the west is a portion of the Circumambient Ocean, which surrounds all the countries and seas already mentioned, as well as immense unknown regions adjoining the former, and innumerable islands interspersed in the latter. These terræ incognitæ are the scenes of some of the greatest wonders described in the present work; and are mostly peopled with Jinn, or Genii. On the Moḥeeṭ, or Circumambient Ocean, is the 'Arsh Iblees, or Throne of Iblees: in a map accompanying my copy of the work of Ibn-El-Wardee, a large yellow tract is marked with this name, adjoining Southern Africa. The western portion of the Moḥeeṭ is often called "the Sea of Darkness" (Baḥr eẓ-Ẓulumát, or,—eẓ-Ẓulmeh). Under this name (and the synonymous appellation of el-Baḥr el-Muẓlim) the Atlantic Ocean is described by the author just mentioned; though, in the introduction to his work, he says that the Sea of Darkness surrounds the Moḥeeṭ. The former may be considered either as the western or the more remote portion of the latter. In the dark regions (Eẓ-Ẓulumát, from which, perhaps, the above-mentioned portion of the Moḥeeṭ takes its name), in the south-west quarter of the earth, according to the same author, is the Fountain of Life, of which El-Khiḍr drank, and by virtue of which he still lives, and will live till the day of judgment. This mysterious person, whom the vulgar and some others regard as a prophet, and identify with Ilyás (Elias, or Elijah), and whom some confound with St. George, was, according to the more approved opinion of the learned, a just man, or saint, the Wezeer and counsellor of the first Zu-l-Ḳarneyn, who was a universal conqueror, but an equally doubtful personage, contemporary with the patriarch Ibráheem, or Abraham. El-Khiḍr is said to appear frequently to Muslims in perplexity, and to be generally clad in green garments; whence, according to some, his name. The Prophet Ilyás (or Elias) is also related to have drunk of the Fountain of Life. During the day-time, it is said, El-Khiḍr wanders upon the seas, and directs voyagers who go astray; while Ilyás perambulates the mountains or deserts, and directs persons who chance to be led astray by the Ghools: but at night, they meet together, and guard the rampart of Yájooj and Májooj, to prevent these people from making irruptions upon their neighbours. Both, however, are generally believed by the modern Muslims to assist pious persons in distress in various circumstances, whether travelling by land or by water.—The mountains of Ḳáf, which bound the Circumambient Ocean, and form a circular barrier round the whole of our earth, are described by interpreters of the Ḳur-án as composed of green chrysolite, like the green tint of the sky. It is the colour of these mountains, said the Prophet, that imparts a greenish hue to the sky. It is said, in a tradition, that beyond these mountains are other countries; one of gold, seventy of silver, and seven of musk, all inhabited by angels, and each country ten thousand years' journey in length, and the same in breadth. Some say that beyond it are creatures unknown to any but God: but the general opinion is, that the mountains of Ḳáf terminate our earth, and that no one knows what is beyond them. They are the chief abode of the Jinn, or Genii.—Such is a concise account of the earth which we inhabit, according to the notions of the Arabs.
We must now describe what is beneath our earth.—It has already been said, that this is the first, or highest, of seven earths, which are all of equal width and thickness, and at equal distances apart. Each of these earths has occupants. The occupants of the first are men, genii, brutes, &c.: the second is occupied by the suffocating wind that destroyed the infidel tribe of 'Ád: the third, by the stones of Jahennem (or Hell), mentioned in the Ḳur-án, in these words, "the fuel of which is men and stones:" the fourth, by the sulphur of Jahennem: the fifth, by its serpents: the sixth, by its scorpions, in colour and size like black mules, and with tails like spears: the seventh, by Iblees and his troops. Whether these several earths are believed to be connected with each other by any means, and if so, how, we are not expressly informed; but, that they are supposed to be so is evident. With respect to our earth in particular, as some think, it is said that it is supported by a rock, with which the mountains of Ḳáf communicate by means of veins or roots; and that, when God desires to effect an earthquake at a certain place, He commands the mountain [or rock] to agitate the vein that is connected with that place.—But there is another account, describing our earth as upheld by certain successive supports of inconceivable magnitude, which are under the seventh earth; leaving us to infer that the seven earths are in some manner connected together. This account, as inserted in the work of one of the writers above quoted, is as follows:—The earth [under which appellation are here understood the seven earths] was, it is said, originally unstable; "therefore God created an angel of immense size and of the utmost strength, and ordered him to go beneath it, [i.e. beneath the lowest earth,] and place it on his shoulders; and his hands extended beyond the east and west, and grasped the extremities of the earth [or, as related in Ibn-El-Wardee, the seven earths], and held it [or them]. But there was no support for his feet: so God created a rock of ruby, in which were seven thousand perforations; and from each of these perforations issued a sea, the size of which none knoweth but God, whose name be exalted: then He ordered this rock to stand under the feet of the angel. But there was no support for the rock: wherefore God created a huge bull, with four thousand eyes, and the same number of ears, noses, mouths, tongues, and feet; between every two of which was a distance of five hundred years' journey: and God, whose name be exalted, ordered this bull to go beneath the rock: and he bore it on his back and his horns. The name of this bull is Kuyootà. But there was no support for the bull: therefore God, whose name be exalted, created an enormous fish, that no one could look upon, on account of its vast size, and the flashing of its eyes and their greatness; for it is said that if all the seas were placed in one of its nostrils, they would appear like a grain of mustard-seed in the midst of a desert: and God, whose name be exalted, commanded the fish to be a support to the feet of the bull. The name of this fish in Bahamoot. He placed, as its support, water; and under the water, darkness: and the knowledge of mankind fails as to what is under the darkness."—Another opinion is, that the [seventh] earth is upon water; the water, upon the rock; the rock, on the back of the bull; the bull, on a bed of sand; the sand, on the fish; the fish, upon a still, suffocating wind; the wind, on a veil of darkness; the darkness, on a mist; and what is beneath the mist is unknown.
It is generally believed, that, under the lowest earth, and beneath seas of darkness of which the number is unknown, is Hell, which consists of seven stages, one beneath another. The first of these, according to the general opinion, is destined for the reception of wicked Mohammadans; the second, for the Christians; the third, for the Jews; the fourth, for the Sabians; the fifth, for the Magians; the sixth, for the Idolaters; the seventh, by general consent, for the Hypocrites. "Jahennem" is the general name for Hell, and the particular name for its first stage. The situation of Hell has been a subject of dispute; some place it in the seventh earth; and some have doubted whether it be above or below the earth which we inhabit.
At the consummation of all things, God, we are told, will take the whole earth in his [left] hand, and the heavens will be rolled together in his right hand; and the earth will be changed into another earth; and the heavens [into other heavens]; and Hell will be brought nigh [to the tribunal of God].
Note ③. The phrase "God is all-knowing," or "surpassing in knowledge," or, as some say, simply "knowing," is generally used by an Arab writer when he relates anything for the truth of which he cannot vouch; and Muslims often use it in conversation, in similar cases, unless when they are uttering intentional falsehoods, which most of them are in the frequent habit of doing. It is worthy of remark, that, though falsehood is permitted by their religion in some cases, their doctors of religion and law generally condemn all works of fiction (even though designed to convey useful instruction), excepting mere fables, or apologues of a high class.
Note ④. In my usual standard-copy of the original work, as also in that from which the old translation was made, and in the edition of Breslau, this prince is called a king of the dynasty of Sásán; but as he is not so designated in the Calcutta edition of the first two hundred nights, I have here omitted, in my translation, what would render the whole work full of anachronisms.
Note ⑤. Shahriyár is a Persian word, signifying "Friend of the City." The name of the elder King is thus written in the Calcutta edition above mentioned: in the edition of Cairo (which I generally follow) it is written Shahrabáz, by errors in diacritical marks; and in that of Breslau, Shahrabán.
Note ⑥. This name, Sháh-Zemán, is a compound of Persian and Arabic, and signifies "King of the Age." By the omission of a diacritical point, in the Cairo edition, it is written Sháh-Remán.
Note ⑦. In the Calcutta edition before mentioned, the elder brother is called King of Samarḳand; and the younger, King of China.
Note ⑧.—On the title and office of Wezeer. Wezeer is an Arabic word, and is pronounced by the Arabs as I have written it; but the Turks and Persians pronounce the first letter V. There are three opinions respecting the etymology of this word. Some derive it from "wizr" (a burden); because the Wezeer bears the burdens of the King: others, from "wezer" (a refuge); because the King has recourse to the counsels of his Wezeer, and his knowledge and prudence: others, again, from "azr" (back, or strength); because the King is strengthened by his Wezeer as the human frame is by the back.
The proper and chief duties of a Wezeer are explained by the above, and by a saying of the Prophet:—"Whosoever is in authority over Muslims, if God would prosper him, He giveth him a virtuous Wezeer, who, when he forgetteth his duty, remindeth him, and when he remembereth, assisteth him: but if He would do otherwise, He giveth him an evil Wezeer, who, when he forgetteth, doth not remind him, and when he remembereth, doth not assist him."
The post of Wezeer was the highest that was held by an officer of the pen; and the person who occupied it was properly the next to the Sulṭán: but the Turkish Sulṭáns of Egypt made the office of Náïb (or Viceroy) to have the pre-eminence. Under them, the post of Wezeer was sometimes occupied by an officer of the sword, and sometimes by an officer of the pen; and, in both cases, the Wezeer was also called "the Ṣáḥeb." The Sulṭán Barḳooḳ so degraded this office, by intrusting its most important functions to other ministers, that the Wezeer became, in reality, the King's purveyor, and little else; receiving the indirect taxes, and employing them in the purchase of provisions for the royal kitchen. It is even said, that he was usually chosen, by the Turkish Sulṭáns of Egypt, from among the Copts (or Christian Egyptians); because the administration of the taxes had, from time immemorial, been committed to persons of that race. This, it would seem, was the case about the time of the Sulṭán Barḳooḳ. But in the present work, we are to understand the office of Wezeer as being what it was in earlier times,—that of Prime Minister; though we are not hence to infer that the editions of the Tales of a Thousand and One Nights known to us were written at a period anterior to that of the Memlook Sulṭáns of Egypt and Syria; for, in the time of these monarchs, the degradation of the office was commonly known to be a recent innovation, and it may have been of no very long continuance.
Note ⑨. The paragraph to which this note relates is from the Calcutta edition of the first two hundred Nights.
Note ⑩.—On Presents. The custom of giving presents on the occasion of paying a visit, or previously, which is of such high antiquity as to be mentioned in the book of Genesis, has continued to prevail in the East to this day. Presents of provisions of some kind, wax candles, &c., are sent to a person about to celebrate any festivity, by those who are to be his guests: but after paying a mere visit of ceremony, and on some other occasions, only money is commonly given to the servants of the person visited. In either case, the latter is expected to return the compliment on a similar occasion by presents of equal value. To reject a present generally gives great offence; being regarded as an insult to him who has offered it. When a person arrives from a foreign country, he generally brings some articles of the produce or merchandise of that country as presents to his friends. Thus, pilgrims returning from the holy places bring water of Zemzem, dust from the Prophet's tomb, &c., for this purpose.—Horses, and male and female slaves, are seldom given but by kings or great men. Of the condition of slaves in Mohammadan countries, an account will be given hereafter.
Note ⑪.—On the Letters of Muslims. The letters of Muslims are distinguished by several peculiarities dictated by the rules of politeness. The paper is thick, white, and highly polished: sometimes it is ornamented with flowers of gold; and the edges are always cut straight with scissors. The upper half is generally left blank: and the writing never occupies any portion of the second side. A notion of the usual style of letters will be conveyed by several examples in this work. The name of the person to whom the letter is addressed, when the writer is an inferior or an equal, and even in some other cases, commonly occurs in the first sentence, preceded by several titles of honour; and is often written a little above the line to which it apertains; the space beneath it in that line being left blank: sometimes it is written in letters of gold, or red ink. A king, writing to a subject, or a great man to a dependent, usually places his name and seal at the head of his letter. The seal is the impression of a signet (generally a ring, worn on the little finger of the right hand), upon which is engraved the name of the person, commonly accompanied by the words "His [i.e. God's] servant," or some other words expressive of trust in God, &c. Its impression is considered more valid than the sign-manual, and is indispensable to give authenticity to the letter. It is made by dabbing some ink upon the surface of the signet, and pressing this upon the paper: the place which is to be stamped being first moistened, by touching the tongue with a finger of the right hand, and then gently rubbing the part with that finger. A person writing to a superior, or to an equal, or even an inferior to whom he wishes to shew respect, signs his name at the bottom of his letter, next the left side or corner, and places the seal immediately to the right of this: but if he particularly desire to testify his humility, he places it beneath his name, or even partly over the lower edge of the paper, which consequently does not receive the whole of the impression. The letter is generally folded twice, in the direction of the writing, and enclosed in a cover of paper, upon which is written the address, in some such form as this:—"It shall arrive, if it be the will of God, whose name be exalted, at such a place, and be delivered into the hand of our honoured friend, &c., such a one, whom God preserve." Sometimes it is placed in a small bag, or purse, of silk embroidered with gold.
Note ⑫. The custom of sending forth a deputation to meet and welcome an approaching ambassador, or other great man, is still observed in Eastern countries; and the rank of the persons thus employed conveys to him some intimation of the manner in which he is to be received at the court: he therefore looks forward to this ceremony with a degree of anxiety. A humorous illustration of its importance in the eye of an Oriental ambassador, is given in "The Adventures of Hajji Baba in England."
Note ⑬.—On Hospitality. The hospitable custom here mentioned is observed by Muslims in compliance with a precept of their Prophet. "Whoever," said he, "believes in God and the day of resurrection must respect his guest; and the time of being kind to him is one day and one night; and the period of entertaining him is three days; and after that, if he does it longer, he benefits him more; but it is not right for a guest to stay in the house of the host so long as to incommode him." He even allowed the "right of a guest" to be taken by force from such as would not offer it. The following observations, respecting the treatment of guests by the Bedawees, present an interesting commentary upon the former precept, and upon our text:—"Strangers who have not any friend or acquaintance in the camp, alight at the first tent that presents itself: whether the owner be at home or not, the wife or daughter immediately spreads a carpet, and prepares breakfast or dinner. If the stranger's business requires a protracted stay, as, for instance, if he wishes to cross the Desert under the protection of the tribe, the host, after a lapse of three days and four hours from the time of his arrival, asks whether he means to honour him any longer with his company. If the stranger declares his intention of prolonging his visit, it is expected that he should assist his host in domestic matters, fetching water, milking the camel, feeding the horse, &c. Should he even decline this, he may remain; but will be censured by all the Arabs of the camp: he may, however, go to some other tent of the nezel [or encampment], and declare himself there a guest. Thus, every third or fourth day he may change hosts, until his business is finished, or he has reached his place of destination."
Note ⑭.—On different modes of Obeisance. Various different modes of obeisance are practised by the Muslims. Among these, the following are the more common or more remarkable: they differ in the degree of respect that they indicate, nearly in the order in which I shall mention them; the last being the most respectful:—1. Placing the right hand upon the breast.—2. Touching the lips and the forehead or turban (or the forehead or turban only) with the right hand.—3. Doing the same, but slightly inclining the head during that action.—4. The same as the preceding, but inclining the body also.—5. As above, but previously touching the ground with the right hand.—6. Kissing the hand of the person to whom the obeisance is paid.—7. Kissing his sleeve.—8. Kissing the skirt of his clothing.—9. Kissing his feet.—10. Kissing the carpet or ground before him.—The first five modes are often accompanied by the salutation of "Peace be on you!" to which the reply is, "On you be peace, and the mercy of God, and his blessings!" The sixth mode is observed by servants or pupils to masters, by the wife to the husband, and by children to their father, and sometimes to the mother. It is also an act of homage paid to the aged by the young; or to learned or religious men by the less instructed or less devout. The last mode is seldom observed but to kings; and in Arabian countries it is now very uncommon.
Note ⑮. It might seem unnecessary to say, that a King understood what he read, were it not explained that the style of Arabic epistolary compositions, like that of the literature in general, differs considerably from that of common conversation.
Note ⑯. The party travelled chiefly by night, on account of the heat of the day.
Note ⑰.—On the occasional Decorations of Eastern Cities. On various occasions of rejoicing in the palace of the king or governor, the inhabitants of an Eastern city are commanded to decorate their houses, and the tradesmen, in particular, to adorn their shops, by suspending shawls, brocades, rich dresses, women's ornaments, and all kinds of costly articles of merchandise; lamps and flags are attached to cords drawn across the streets, which are often canopied over; and when sufficient notice has been given, the shops, and the doors, &c., of private houses, are painted with gay colours.—Towards the close of the year 1834, the people of Cairo were ordered to decorate their houses and shops previously to the arrival of Ibráheem Báshà, after his victorious campaigns in Syria and Asia Minor. They ornamented the lower parts of their houses with whitewash and red ochre, generally in broad, alternate, horizontal stripes; that is, one course of stone white, and the next red; but the only kind of oil-paint that they could procure in large quantities was blue, the colour of mourning; so that they were obliged to use this as the ground upon which to paint flowers and other ornamental devices on their shops; but they regarded this as portending a pestilence; and the awful plague of the following spring confirmed them in their superstitious notions.
Note ⑱. As the notes to this introductory portion are especially numerous, and the chase is here but cursorily alluded to, I shall reserve an account of the mode of hunting to be given on a future occasion.
Note ⑲.—On the opinions of the Arabs respecting Female Beauty. The reader should have some idea of the qualifications or charms which the Arabs in general consider requisite to the perfection of female beauty; for erroneous fancies on this subject would much detract from the interest of the present work. He must not imagine that excessive fatness is one of these characteristics; though it is said to be esteemed a chief essential to beauty throughout the greater part of Northern Africa: on the contrary, the maiden whose loveliness inspires the most impassioned expressions in Arabic poetry and prose is celebrated for her slender figure: she is like the cane among plants, and is elegant as a twig of the oriental willow. Her face is like the full moon, presenting the strongest contrast to the colour of her hair, which (to preserve the nature of the simile just employed,) is of the deepest hue of night, and descends to the middle of her back. A rosy blush overspreads the centre of each cheek; and a mole is considered an additional charm. The Arabs, indeed, are particularly extravagant in their admiration of this natural beauty-spot; which, according to its place, is compared to a globule of ambergris upon a dish of alabaster or upon the surface of a ruby. The eyes of the Arab beauty are intensely black, large, and long; of the form of an almond: they are full of brilliancy; but this is softened by a lid slightly depressed, and by long silken lashes, giving a tender and languid expression, which is full of enchantment, and scarcely to be improved by the adventitious aid of the black border of koḥl; for this the lovely maiden adds rather for the sake of fashion than necessity; having, what the Arabs term, natural koḥl. The eyebrows are thin and arched; the forehead is wide, and fair as ivory; the nose, straight; the mouth, small; the lips are of a brilliant red; and the teeth, "like pearls set in coral." The forms of the bosom are compared to two pomegranates; the waist is slender; the hips are wide and large; the feet and hands, small; the fingers, tapering, and their extremities dyed with the deep orange-red tint imparted by the leaves of the ḥennà. The person in whom these charms are combined exhibits a lively image of "the rosy-fingered Aurora:" her lover knows neither night nor sleep in her presence, and the constellations of heaven are no longer seen by him when she approaches. The most bewitching age is between fourteen and seventeen years; for then the forms of womanhood are generally developed in their greatest beauty; but many a maiden in her twelfth year possesses charms sufficient to fascinate every youth or man who beholds her.
The reader may perhaps desire a more minute analysis of Arabian beauty. The following is the most complete that I can offer him.—"Four things in a woman should be black; the hair of the head, the eyebrows, the eyelashes, and the dark part of the eyes: four white; the complexion of the skin, the white of the eyes, the teeth, and the legs: four red; the tongue, the lips, the middle of the cheeks, and the gums: four round; the head, the neck, the fore-arms, and the ankles: four long; the back, the fingers, the arms, and the legs: four wide; the forehead, the eyes, the bosom, and the hips: four fine; the eyebrows, the nose, the lips, and the fingers: four thick; the lower part of the back, the thighs, the calves of the legs, and the knees: four small; the ears, the breasts, the hands, and the feet."
Note ⑳. Mes'ood is a common proper name of men, and signifies "happy," or "made happy."
Note ㉑.—On the Jinn, or Genii. The frequent mention of Genii in this work, and the erroneous accounts that have been given of these fabulous beings by various European writers, have induced me to examine the statements respecting them in several Arabic works; and I shall here offer the result of my investigation, with a previous account of the Angels.
The Muslims, in general, believe in three different species of created intelligent beings; namely, Angels, who are created of light; Genii, who are created of fire; and Men, created of earth. The first species are called "Meláikeh" (sing. "Melek"); the second, "Jinn" or "Ginn" (sing. "Jinnee" or "Ginnee"); the third, "Ins" (sing. "Insee"). Some hold that the Devils (Sheyṭáns) are of a species distinct from Angels and Jinn; but the more prevailing opinion, and that which rests on the highest authority, is, that they are rebellious Jinn.
"It is believed," says El-Ḳazweenee, "that the Angels are of a simple substance, endowed with life, and speech, and reason; and that the difference between them and the Jinn and Sheyṭáns is a difference of species. Know," he adds, "that the Angels are sanctified from carnal desire and the disturbance of anger: they disobey not God in what He hath commanded them, but do what they are commanded. Their food is the celebrating of his glory; their drink, the proclaiming of his holiness; their conversation, the commemoration of God, whose name be exalted; their pleasure, his worship: they are created in different forms, and with different powers." Some are described as having the forms of brutes. Four of them are Archangels; Jebraeel or Jibreel (or Gabriel), the angel of revelations; Meekaeel or Meekál (or Michael), the patron of the Israelites; 'Azraeel, the angel of death; and Isráfeel, the angel of the trumpet, which he is to sound twice, or as some say thrice, at the end of the world: one blast will kill all living creatures (himself included): another, forty years after, (he being raised again for this purpose, with Jebraeel and Meekaeel), will raise the dead. These Archangels are also called Apostolic Angels. They are inferior in dignity to human prophets and apostles, though superior to the rest of the human race: the angelic nature is held to be inferior to the human nature, because all the Angels were commanded to prostrate themselves before Adam. Every believer is attended by two guardian and recording angels; one of whom writes his good actions; the other, his evil actions: or, according to some, the number of these angels is five, or sixty, or a hundred and sixty. There are also two Angels called Munkar (vulg. Nákir) and Nekeer, who examine all the dead, and torture the wicked, in their graves.
The species of Jinn is said to have been created some thousands of years before Adam. According to a tradition from the Prophet, this species consists of five orders or classes; namely, Jánn (who are the least powerful of all), Jinn, Sheyṭáns (or Devils), 'Efreets, and Márids. The last, it is added, are the most powerful; and the Jánn are transformed Jinn; like as certain apes and swine were transformed men.—It must, however, be remarked here, that the terms Jinn and Jánn are generally used indiscriminately, as names of the whole species (including the other orders above mentioned), whether good or bad; and that the former term is the more common. Also, that "Sheyṭán" is commonly used to signify any evil Jinnee. An 'Efreet is a powerful evil Jinnee: a Márid, an evil Jinnee of the most powerful class. The Jinn (but generally speaking, evil ones) are called by the Persians "Deevs," the most powerful evil Jinn, "Narahs" (which signifies "males," though they are said to be males and females); the good Jinn, "Perees;" though this term is commonly applied to females.
In a tradition from the Prophet, it is said, "The Jánn were created of a smokeless fire." The word which signifies "a smokeless fire" has been misunderstood by some as meaning "the flame of fire:" El-Jóharee (in the Ṣeḥáḥ) renders it rightly; and says that of this fire was the Sheyṭán (Iblees) created. "El-Jánn" is sometimes used as a name for Iblees; as in the following verse of the Ḳur-án:—"And the Jánn [the father of the Jinn; i. e. Iblees] we had created before [i. e. before the creation of Adam] of the fire of the samoom [i. e. of fire without smoke]." "Jánn" also signifies "a serpent;" as in other passages of the Ḳur-án; and is used in the same book as synonymous with "Jinn." In the last sense it is generally believed to be used in the tradition quoted in the commencement of this paragraph. There are several apparently contradictory traditions from the Prophet which are reconciled by what has been above stated: in one, it is said, that Iblees was the father of all the Jánn and Sheyṭáns; Jánn being here synonymous with Jinn: in another, that Jánn was the father of all the Jinn; here, Jánn being used as a name of Iblees.
"It is held," says El-Ḳazweenee, "that the Jinn are aerial animals, with transparent bodies, which can assume various forms. People differ in opinion respecting these beings: some consider the Jinn and Sheyṭáns as unruly men; but these persons are of the Moạtezileh [a sect of Muslim freethinkers]: and some hold, that God, whose name be exalted, created the Angels of the light of fire, and the Jinn of its flame [but this is at variance with the general opinion], and the Sheytáns of its smoke [which is also at variance with the common opinion]; and that [all] these kinds of beings are [usually] invisible to men, but that they assume what forms they please, and when their form becomes condensed they are visible."—This last remark illustrates several descriptions of Jinnees in this work; where the form of the monster is at first undefined, or like an enormous pillar, and then gradually assumes a human shape and less gigantic size. The particular forms of brutes, reptiles, &c., in which the Jinn most frequently appear will be mentioned hereafter.
It is said that God created the Jánn [or Jinn] two thousand years before Adam [or, according to some writers, much earlier]; and that there are believers and infidels and every sect among them, as among men.—Some say that a prophet, named Yoosuf, was sent to the Jinn: others, that they had only preachers, or admonishers: others, again, that seventy apostles were sent, before Moḥammad, to Jinn and men conjointly. It is commonly believed that the preadamite Jinn were governed by forty (or, according to some, seventy-two) kings, to each of whom the Arab writers give the name of Suleymán (or Solomon); and that they derive their appellation from the last of these, who was called Jánn Ibn-Jánn, and who, some say, built the Pyramids of Egypt. The following account of the preadamite Jinn is given by El-Ḳazweenee.—"It is related in histories, that a race of Jinn, in ancient times, before the creation of Adam, inhabited the earth, and covered it, the land and the sea, and the plains and the mountains; and the favours of God were multiplied upon them, and they had government, and prophecy, and religion, and law; but they transgressed and offended, and opposed their prophets, and made wickedness to abound in the earth; whereupon God, whose name be exalted, sent against them an army of Angels, who took possession of the earth, and drove away the Jinn to the regions of the islands, and made many of them prisoners; and of those who were made prisoners was 'Azázeel [afterwards called Iblees, from his despair]; and a slaughter was made among them. At that time, 'Azázeel was young: he grew up among the Angels [and probably for that reason was called one of them], and became learned in their knowledge, and assumed the government of them; and his days were prolonged until he became their chief; and thus it continued for a long time, until the affair between him and Adam happened, as God, whose name be exalted, hath said, 'When we said unto the Angels, Worship ye Adam, and [all] worshipped except Iblees, [who] was [one] of the Jinn.'"
"Iblees," we are told by another authority, "was sent as a governor upon the earth, and judged among the Jinn a thousand years, after which he ascended into heaven, and remained employed in worship until the creation of Adam." The name of Iblees was originally, according to some, 'Azázeel (as before mentioned); and according to others, El-Ḥárith: his patronymic is Aboo-Murrah, or Abu-l-Ghimr.—It is disputed whether he was of the Angels or of the Jinn. There are three opinions on this point.—1. That he was of the Angels, from a tradition from Ibn-'Abbás.—2. That he was of the Sheyṭáns (or evil Jinn); as it is said in the Ḳur-án, "except Iblees, [who] was [one] of the Jinn:" this was the opinion of El-Ḥasan El-Baṣree, and is that commonly held.—3. That he was neither of the Angels nor of the Jinn; but created alone, of fire.—Ibn-'Abbás founds his opinion on the same text from which El-Ḥasan El-Baṣree derives his: "When we said unto the Angels, Worship ye Adam, and [all] worshipped except Iblees, [who] was [one] of the Jinn" (before quoted): which he explains by saying, that the most noble and honourable among the Angels are called "the Jinn," because they are veiled from the eyes of the other Angels on account of their superiority; and that Iblees was one of these Jinn. He adds, that he had the government of the lowest heaven and of the earth, and was called the Ṭáoos (literally, Peacock) of the Angels; and that there was not a spot in the lowest heaven but he had prostrated himself upon it: but when the Jinn rebelled upon the earth, God sent a troop of Angels who drove them to the islands and mountains; and Iblees being elated with pride, and refusing to prostrate himself before Adam, God transformed him into a Sheyṭán.—But this reasoning is opposed by other verses, in which Iblees is represented as saying, "Thou hast created me of fire, and hast created him [Adam] of earth." It is therefore argued, "If he were created originally of fire, how was he created of light? for the Angels were [all] created of light."—The former verse may be explained by the tradition, that Iblees, having been taken captive, was exalted among the Angels; or perhaps there is an ellipsis after the word "Angels;" for it might be inferred that the command given to the Angels was also (and à fortiori) to be obeyed by the Jinn.
According to a tradition, Iblees and all the Sheyṭáns are distinguished from the other Jinn by a longer existence. "The Sheyṭáns," it is added, "are the children of Iblees, and die not but with him: whereas the [other] Jinn die before him;" though they may live many centuries. But this is not altogether accordant with the popular belief: Iblees and many other evil Jinn are to survive mankind; but they are to die before the general resurrection; as also even the Angels; the last of whom will be the Angel of Death, 'Azraeel: yet not all the evil Jinn are to live thus long: many of them are killed by shooting stars, hurled at them from heaven; wherefore, the Arabs, when they see a shooting star (shiháb), often exclaim, "May God transfix the enemy of the faith!"—Many also are killed by other Jinn; and some, even by men. The fire of which the Jinnee is created circulates in his veins, in place of blood: therefore, when he receives a mortal wound, this fire, issuing from his veins, generally consumes him to ashes.—The Jinn, it has been already shown, are peccable. They also eat and drink, and propagate their species, sometimes in conjunction with human beings; in which latter case, the offspring partakes of the nature of both parents. In all these respects they differ from the Angels. Among the evil Jinn are distinguished the five sons of their chief, Iblees; namely, Teer, who brings about calamities, losses, and injuries; El-Aạwar, who encourages debauchery; Sóṭ, who suggests lies; Dásim, who causes hatred between man and wife; and Zelemboor, who presides over places of traffic.
The most common forms and habitations or places of resort of the Jinn must now be described.
The following traditions from the Prophet are the most to the purpose that I have seen.—The Jinn are of various shapes; having the forms of serpents, scorpions, lions, wolves, jackals, &c.—The Jinn are of three kinds; one on the land; one in the sea; and one in the air. The Jinn consist of forty troops; each troop consisting of six hundred thousand.—The Jinn are of three kinds; one have wings, and fly; another are snakes, and dogs; and the third move about from place to place like men.—Domestic snakes are asserted to be Jinn on the same authority.
The Prophet ordered his followers to kill serpents and scorpions if they intruded at prayers; but on other occasions, he seems to have required first to admonish them to depart, and then, if they remained, to kill them. The Doctors, however, differ in opinion whether all kinds of snakes or serpents should be admonished first; or whether any should; for the Prophet, say they, took a covenant of the Jinn [probably after the above-mentioned command], that they should not enter the houses of the faithful: therefore, it is argued, if they enter, they break their covenant, and it becomes lawful to kill them without previous admonishment. Yet it is related that 'Áisheh, the Prophet's wife, having killed a serpent in her chamber, was alarmed by a dream, and, fearing that it might have been a Muslim Jinnee, as it did not enter her chamber when she was undressed, gave in alms, as an expiation, twelve thousand dirhems (about £300), the price of the blood of a Muslim.
The Jinn are said to appear to mankind most commonly in the shapes of serpents, dogs, cats, or human beings. In the last case, they are sometimes of the stature of men, and sometimes of a size enormously gigantic. If good, they are generally resplendently handsome: if evil, horribly hideous. They become invisible at pleasure (by a rapid extension or rarefaction of the particles which compose them), or suddenly disappear in the earth or air, or through a solid wall. Many Muslims in the present day profess to have seen and held intercourse with them.
The Zóba'ah, which is a whirlwind that raises the sand or dust in the form of a pillar of prodigious height, often seen sweeping across the deserts and fields, is believed to be caused by the flight of an evil Jinnee. To defend themselves from a Jinnee thus "riding in the whirlwind," the Arabs often exclaim, "Iron! Iron!" (Ḥadeed! Ḥadeed!), or, "Iron! thou unlucky!" (Ḥadeed! yá mashoom!), as the Jinn are supposed to have a great dread of that metal: or they exclaim, "God is most great!" (Alláhu akbar!). A similar superstition prevails with respect to the water-spout at sea, as the reader may have discovered from the first instance of the description of a Jinnee in the present work, which occasions this note to be here inserted.
It is believed that the chief abode of the Jinn is in the Mountains of Ḳáf, which are supposed (as mentioned on a former occasion) to encompass the whole of our earth. But they are also believed to pervade the solid body of our earth, and the firmament; and to choose, as their principal places of resort, or of occasional abode, baths, wells, the latrina, ovens, ruined houses, market-places, the junctures of roads, the sea, and rivers. The Arabs, therefore, when they pour water, &c., on the ground, or enter a bath, or let down a bucket into a well, or visit the latrina, and on various other occasions, say, "Permission!" or "Permission, ye blessed!" (Destoor! or, Destoor yá mubárakeen!").—The evil spirits (or evil Jinn), it is said, had liberty to enter any of the seven heavens till the birth of Jesus, when they were excluded from three of them; on the birth of Moḥammad, they were forbidden the other four. They continue, however, to ascend to the confines of the lowest heaven, and there listening to the conversation of the Angels respecting things decreed by God, obtain knowledge of futurity, which they sometimes impart to men, who, by means of talismans, or certain invocations, make them to serve the purposes of magical performances. To this particular subject it will be necessary to revert.—What the Prophet said of Iblees, in the following tradition, applies also to the evil Jinn over whom he presides:—His chief abode [among men] is the bath; his chief places of resort are the markets, and the junctures of roads; his food is whatever is killed without the name of God being pronounced over it; his drink, whatever is intoxicating; his muëddin, the mizmár (a 31musical pipe; i. e. any musical instrument); his ḳurán, poetry; his written character, the marks made in geomancy; his speech, falsehood; his snares are women.
That particular Jinnees presided over particular places, was an opinion of the early Arabs. It is said in the Ḳur-án, "And there were certain men who sought refuge with certain of the Jinn." In the Commentary of the Jeláleyn, I find the following remark on these words:—"When they halted, on their journey, in a place of fear, each man said, 'I seek refuge with the lord of this place, from the mischief of his foolish ones!'" In illustration of this, I may insert the following tradition, translated from El-Ḳazweenee:—"It is related by a certain narrator of traditions, that he descended into a valley, with his sheep, and a wolf carried off a ewe from among them; and he arose, and raised his voice, and cried, 'O inhabitant of the valley!' whereupon he heard a voice saying, 'O wolf, restore to him his sheep!' and the wolf came with the ewe, and left her, and departed."—The same opinion is held by the modern Arabs, though probably they do not use such an invocation.—A similar superstition, a relic of ancient Egyptian credulity, still prevails among the people of Cairo. It is believed that each quarter of this city has its peculiar guardian-genius, or Agathodæmon, which has the form of a serpent.
It has already been mentioned that some of the Jinn are Muslims; and others, infidels. The good Jinn acquit themselves of the imperative duties of religion; namely, prayers, alms-giving, fasting during the month of Ramaḍán, and pilgrimage to Mekkeh and Mount 'Arafát: but in the performance of these duties they are generally invisible to human beings. Some examples of the mode in which good Jinn pay the alms required of them by the law, I have given in a former work.
Of the services and injuries done by Jinn to men, some account must be given.
It has been stated, that, by means of talismans, or certain invocations, men are said to obtain the services of Jinn; and the manner in which the latter are enabled to assist magicians, by imparting to them the knowledge of future events, has been explained. No man ever obtained such absolute power over the Jinn as Suleymán, Ibn-Dáood (Solomon, the Son of David). This he did by virtue of a most wonderful talisman, which is said to have come down to him from heaven. It was a seal-ring, upon which was engraved "the most great name" of God; and was partly composed of brass, and partly of iron. With the brass he stamped his written commands to the good Jinn; with the iron (for a reason before mentioned), those to the evil Jinn, or Devils. Over both orders he had unlimited power; as well as over the birds and the winds, and, as is generally said, the wild beasts. His Wezeer, Aṣaf the son of Barkhiyà, is also said to have been acquainted with "the most great name," by uttering which, the greatest miracles may be performed; even that of raising the dead. By virtue of this name, engraved on his ring, Suleymán compelled the Jinn to assist in building the Temple of Jerusalem, and in various other works. Many of the evil Jinn he converted to the true faith; and many others of this class, who remained obstinate in infidelity, he confined in prisons. He is said to have been monarch of the whole earth. Hence, perhaps, the name of Suleymán is given to the universal monarchs of the preadamite Jinn; unless the story of his own universal dominion originated from confounding him with those kings of the Jinn.
The injuries related to have been inflicted upon human beings by evil Jinn are of various kinds. Jinnees are said to have often carried off beautiful women, whom they have forcibly kept as their wives or concubines. I have mentioned in a former work, that malicious or disturbed Jinnees are asserted often to station themselves on the roofs, 32or at the windows, of houses, and to throw down bricks and stones on persons passing by. When they take possession of an uninhabited house, they seldom fail to persecute terribly any person who goes to reside in it. They are also very apt to pilfer provisions, &c. Many learned and devout persons, to secure their property from such depredations, repeat the words "In the name of God, the Compassionate, the Merciful!" on locking the doors of their houses, rooms, or closets, and on covering the bread-basket, or anything containing food. During the month of Ramaḍán, the evil Jinn are believed to be confined in prison; and therefore, on the last night of that month, with the same view, women sometimes repeat the words above mentioned, and sprinkle salt upon the floors of the apartments of their houses.
To complete this sketch of Arabian mythology, an account must be added of several creatures generally believed to be of inferior orders of the Jinn.
One of these is the Ghool, which is commonly regarded as a kind of Sheytán, or evil Jinnee, that eats men; and is also described by some as a Jinnee or an enchanter who assumes various forms. The Ghools are said to appear in the forms of various animals, and of human beings, and in many monstrous shapes; to haunt burial-grounds and other sequestered spots; to feed upon dead human bodies; and to kill and devour any human creature who has the misfortune to fall in their way: whence the term "Ghool" is applied to any cannibal. An opinion quoted by a celebrated author, respecting the Ghool, is, that it is a demoniacal animal, which passes a solitary existence in the deserts, resembling both man and brute; that it appears to a person travelling alone in the night and in solitary places, and, being supposed by him to be itself a traveller, lures him out of his way.89 Another opinion stated by him is this: that, when the Sheytáns attempt to hear words by stealth [from the confines of the lowest heaven], they are struck by shooting stars; and some are burnt; some, falling into a sea, or rather a large river (baḥr), become converted into crocodiles; and some, falling upon the land, become Ghools. The same author adds the following tradition:—"The Ghool is any Jinnee that is opposed to travels, assuming various forms and appearances;" and affirms that several of the Companions of the Prophet saw Ghools in their travels; and that 'Omar, among them, saw a Ghool while on a journey to Syria, before El-Islám, and struck it with his sword.—It appears that "Ghool" is, properly speaking, a name only given to a female demon of the kind above described: the male is called "Ḳuṭrub." It is said that these beings, and the Ghaddár, or Gharrár, and other similar creatures which will presently be mentioned, are the offspring of Iblees and of a wife whom God created for him of the fire of the Samoom (which here signifies, as in an instance before mentioned, "a smokeless fire"); and that they sprang from an egg. The female Ghool, it is added, appears to men in the deserts, in various forms, converses with them, and sometimes prostitutes herself to them.
The Seạláh, or Saạláh, is another demoniacal creature, described by some [or rather, by most authors] as of the Jinn. It is said that it is mostly found in forests, and that when it captures a man, it makes him dance, and plays with him as the cat plays with the mouse. A man of Iṣfahán asserted that many beings of this kind abounded in his country; that sometimes the wolf would hunt one of them by night, and devour it, and that, when it had seized it, the Seạláh would cry out, "Come to my help, for the wolf devoureth me!" or it would cry, "Who will liberate me? I have a hundred deenárs, and he shall receive them!" but the people knowing that it was the cry of the Seạláh, no one would liberate it; and so the wolf would eat it.—An island in the sea of Eṣ-Ṣeen (or China) is called "the Island of the Seạláh," by Arab geographers, from its being said to be inhabited by the demons so named: they are described as creatures of hideous forms, supposed to be Sheyṭáns, the offspring of human beings and Jinn, who eat men."
The Ghaddár, or Gharrár (for its name is written differently in two different MSS. in my possession), is another creature of a similar nature, described as being found in the borders of El-Yemen, and sometimes in Tihámeh, and in the upper parts of Egypt. It is said that it entices a man to it, and either tortures him in a manner not to be described, or merely terrifies him, and leaves him.
The Delhán is also a demoniacal being, inhabiting the islands of the seas, having the form of a man, and riding on an ostrich. It eats the flesh of men whom the sea casts on the shore from wrecks. Some say that a Delhán once attacked a ship in the sea, and desired to take the crew; but they contended with it; whereupon it uttered a cry which caused them to fall upon their faces, and it took them.—In my MS. of Ibn-El-Wardee, I find the name written "Dahlán." He mentions an island called by this name, in the Sea of 'Omán; and describes its inhabitants as cannibal Sheyṭáns, like men in form, and riding on birds resembling ostriches.
The Shiḳḳ is another demoniacal creature, having the form of half a human being (like a man divided longitudinally); and it is believed that the Nesnás is the offspring of a Shiḳḳ and of a human being. The Shiḳḳ appears to travellers; and it was a demon of this kind who killed, and was killed by, 'Alḳamah, the son of Ṣafwán, the son of Umeiyeh; of whom it is well known that he was killed by a Jinnee. So says El-Ḳazweenee.
The Nesnás (above mentioned) is described as resembling half a human being; having half a head, half a body, one arm, and one leg, with which it hops with much agility; as being found in the woods of El-Yemen, and being endowed with speech: "but God," it is added, "is all-knowing." It is said that it is found in Ḥaḍramót as well as El-Yemen; and that one was brought alive to El-Mutawekkil: it resembled a man in form, excepting that it had but half a face, which was in its breast, and a tail like that of a sheep. The people of Ḥaḍramót, it is added, eat it; and its flesh is sweet. It is only generated in their country. A man who went there asserted that he saw a captured Nesnás, which cried out for mercy, conjuring him by God and by himself. A race of people whose head is in the breast is described as inhabiting an island called Jábeh (supposed to be Java), in the Sea of El-Hind, or India. A kind of Nesnás is also described as inhabiting the Island of Ráïj, in the Sea of Eṣ-Ṣeen, or China, and having wings like those of the bat.
The Hátif is a being that is heard, but not seen; and is often mentioned by Arab writers. It is generally the communicator of some intelligence in the way of advice, or direction, or warning.
Here terminating this long note, I must beg the reader to remark, that the superstitious fancies which it describes are prevalent among all classes of the Arabs, and the Muslims in general, learned as well as vulgar. I have comprised in it much matter not necessary to illustrate the introductory portion of this work, in order to avoid frequent recurrence to the same subject. Another apology for its length may also be offered:—its importance as confuting Schlegel's opinion, that the frequent mention of Genii is more consistent with Indian than with Arab notions.
Note ㉒. This chest is described in some copies as formed of glass.
Note ㉓. The term "'Efreet" has been explained above, in Note ㉑.
Note ㉔. Most of the copies of the original, it appears, make the number of rings ninety-eight; therefore, I have substituted this, as less extraordinary, for five hundred and seventy, which is the number mentioned in the Cairo edition.
Note ㉕. Almost every Muslim who can afford it has a seal-ring, for a reason shewn in a former note (No. 11).
Note ㉖. For the story of Yoosuf and Zeleekha (or Joseph and the wife of Potiphar), see the Ḳur-án, ch. xii.
Note ㉗.—On the wickedness of Women. The wickedness of women is a subject upon which the stronger sex among the Arabs, with an affected feeling of superior virtue, often dwell in common conversation. That women are deficient in judgment or good sense is held as a fact not to be disputed even by themselves, as it rests on an assertion of the Prophet; but that they possess a superior degree of cunning is pronounced equally certain and notorious. Their general depravity is pronounced to be much greater than that of men. "I stood," said the Prophet, "at the gate of Paradise; and lo, most of its inmates were the poor: and I stood at the gate of Hell; and lo, most of its inmates were women." In allusion to women, the Khaleefeh 'Omar said, "Consult them, and do the contrary of what they advise." But this is not to be done merely for the sake of opposing them; nor when other advice can be had. "It is desirable for a man," says a learned Imám, "before he enters upon any important undertaking, to consult ten intelligent persons among his particular friends; or, if he have not more than five such friends, let him consult each of them twice; or, if he have not more than one friend, he should consult him ten times, at ten different visits: if he have not one to consult, let him return to his wife, and consult her; and whatever she advises him to do, let him do the contrary: so shall he proceed rightly in his affair, and attain his object." A truly virtuous wife is, of course, excepted in this rule: such a person is as much respected by Muslims as she is (at least, according to their own account) rarely met with by them. When woman was created, the Devil, we are told, was delighted, and said, "Thou art half of my host, and thou art the depository of my secret, and thou art my arrow, with which I shoot, and miss not." What are termed by us affairs of gallantry were very common among the Pagan Arabs, and are scarcely less so among their Muslim posterity. They are, however, unfrequent among most tribes of Bedawees, and among the descendants of those tribes not long settled as cultivators. I remember being roused from the quiet that I generally enjoyed in an ancient tomb in which I resided at Thebes, by the cries of a young woman in the neighbourhood, whom an Arab was severely beating for an impudent proposal that she had made to him.
Note ㉘.—On the cruelty ascribed to Shahriyár. I wish that I could accuse the author of inventing, in this case, an incident of an incredible nature, and entirely unparalleled; but, alas, acts of equal cruelty are recorded of Arab princes: traits of benevolence, and crimes of the blackest hue, are related in their histories, sometimes in the same page. I have not read of any case exactly resembling that to which this note relates; but the following anecdote will shew, that if conduct still more atrocious had been described in the latter, it might have been founded on fact. "In the year of the Flight 423, the Khaleefeh of Egypt, Eẓ-Ẓáhir, the son of El-Ḥákim, collected together all the female slaves that were in the palace, and said to them, 'Assemble together, and I will make a day of pleasure for you, such as hath not before been seen in Egypt.' He ordered, also, that every person who had a female slave should bring her, and that none of them should come but with her ornaments of jewels and gold. They did so; and there was not a single one that did not come. He then placed them in a chamber, and, calling some masons, made them build up the door of the chamber upon them, and so they all died. This happened on Friday (the Mohammadan Sabbath,) the 6th of Showwál. The number of them was two thousand six hundred and sixty female slaves. After they had remained six months, he heaped lighted combustibles upon them, and burned them, together with their clothes and ornaments. May God [says the narrator] shew no mercy to him!"
Note ㉙. I here deviate a little from my original, in which Shahrazád is made to say, "Either I shall live, or I shall be a ransom for the daughters of the Muslims, and the cause of their deliverance from him." Upon this, the sheykh Moḥammed 'Eiyád has remarked in a marginal note, "It would seem that she had contrived some stratagem to prevent his marrying again if he determined to kill her: otherwise, the mere killing her would not be a means of rescuing the other maidens."
Note ㉚.—On the Language of Birds, &c. It is commonly believed by the Muslims (learned and unlearned), that all kinds of birds, and many (if not all) beasts, have a language by which they communicate their thoughts to each other; and we are told in the Ḳur-án, that Suleymán (or Solomon) was taught the language of birds. I thought that I could boast of an accomplishment very rare in Christian countries, in having learned, in Egypt, somewhat of this language; for instance, that the common cry of the pigeon is "Alláh! Alláh!" ("God! God!"); that of the ringdove, "Keerem! Towwáb!" ("Bountiful! Propitious!"—an ejaculation addressed to God); that of the common dove, "Waḥḥidoo rabbakumu-llezee khalaḳakum, yeghfir-lakum zembakum!" ("Assert the unity of your Lord who created you, so will He forgive you your sin!") but I afterwards found that several specimens of this language were given by Ez-Zamakhsheree, and had been published in Europe: see "Alcoranus Marraccii," p. 511. The cock cries, "Uzkuru-lláha, yá gháfiloon!" ("Commemorate God, O ye negligent!"): the ḳaṭà (a kind of grouse), "Men seket selim!" ("He who is silent is safe!"). The latter, however, would do better if it did itself attend to the maxim it utters; for its cry, which, to the uninstructed in the language of birds, sounds merely, "ḳaṭà! ḳaṭà!" as its own name, tells where it is to be found by the sportsman, and thus causes its own destruction. Hence the proverb—"More veracious than the ḳaṭà."
Note ㉛. In the houses of persons of the middle classes in Arabian countries, there is generally an apartment on the ground-floor fitted up as a stable for a horse, mule, or ass, or for two or more such animals; and the cattle of the farmer, if not very numerous, are usually lodged during the night in similar quarters, or in an open court enclosed within, or immediately adjacent to, his house.
Note ㉜. It is a common custom in the East to sprinkle the ground, during the summer, in order to cool the air.
Note ㉝. Cut straw is the usual fodder of asses and other beasts of burden in Egypt and other countries of the East.
Note ㉞. The phrase with which the bull commences his address to the ass, is one dictated by an indispensable rule of Muslim politeness, which requires that these or some similar words should be uttered by a person whenever he sees another with food before him, and does not partake of it. If this were not done, it would be feared that the food had been poisoned, or rendered of no avail, by an envious eye.
Note ㉟. The peasants in the East use a hand-mill for grinding their corn. The larger mills used for this and other purposes are turned by cattle.
Note ㊱. In the Calcutta edition of the first two hundred nights, the ass is made to quote verses to the bull. Hast thou not, he asks him, heard the poet say:—
“I occupy myself every day and night in anxious service of him in whose prosperity I have no enjoyment;
Like the bleacher who blackens his face in the sun, while he watches the whitening of the clothes of others.”
Note ㊲. I read "naṭ'an," as in the Calcutta edition of the first two hundred nights, instead of "kiṭa'an" in the Cairo edition. The naṭạ is a large round piece of leather, which, spread upon the ground, serves as a table for dinner, &c. It is particularly convenient, and therefore much used, in travelling. Around the edge is a running string, which, being drawn, converts it into a bag to hold what is left of the food.
Note ㊳.—On the office of Ḳáḍee. The Ḳáḍee is a judge, or minister of justice, who passes sentence in all cases of law, religious, moral, civil, and criminal. This he generally does, in the present day, in accordance with the decision of a Muftee, or doctor of the law. In small towns and villages, he is often employed to draw up written contracts of various kinds.
Note ㊴. The famous Saạdee attained the age here mentioned; but instances of equal longevity, among the Orientals, are rare.
Note ㊵. To perform the ablution preparatory to prayer in the expectation of almost immediate death, is a supererogatory act which, I believe, is seldom observed.
Note ㊶. Both religion and climate make the Muslim an early riser. It is his duty to perform the first of the five daily prayers at, or soon after, daybreak; and he generally awakes before this period. While Shahriyár, therefore, was waiting for the dawn of day to acquit himself of this duty, in accordance with the common custom of Mohammadan kings, Shahrazád amused him by the recitation of her tales. That he should be described as thus strict with regard to religious exercises, when about to give orders for the murder of his innocent wife, needs not excite our surprise: such conduct is consistent with the character of many Muslims. In the year 1834, when I was residing in Cairo, a General in the service of Moḥammad 'Alee hired a large party of men to perform a recital of the Ḳur-án, in his house in that city, and then went up into his ḥareem, and strangled his wife, in consequence of a report which accused her of incontinence. The religious ceremony was designed as preparatory to this act, though the punishment of the woman was contrary to the law, since her husband neither produced four witnesses of the imputed crime, nor allowed her to clear herself of the charge by her own oath. Another case of diligence in the performance of a religious duty, accompanied by the contemplation of murder, but murder on a larger scale, occurred in the same city shortly after. Suleymán Ághà, the Siláḥdár, being occupied in directing the building of a public fountain, as a work of charity to place to the account of a deceased brother, desired to extend the original plan of the structure; and to do this, it was necessary that he should purchase two houses adjoining the plot in which the foundations had been laid: but the owners of these houses refused to sell them, and he therefore employed a number of workmen to undermine them by night, and cause them to fall upon their inhabitants. His scheme, however, but partially succeeded, and no lives were sacrificed. This man was notorious for cruelty, but he was a person of pleasing and venerable countenance, and engaging manners: whenever I chanced to meet him, I received from him a most gracious salutation. He died before I quitted Egypt.
➖➖➖
