Tiểu thuyết chiều thứ Bảy

  1. Trang chủ
  2. Danh mục
  3. Hỏi - Đáp

 
 
Tiểu thuyết chiều thứ Bảy, Số 76 đăng ngày 2021-03-27
***
Thơ Trịnh Công Sơn
Tác giả: Trịnh Công Sơn

Ảnh Doodle của Google nhân kỷ niệm 80 năm ngày sinh của Trịnh Công Sơn (28/02/2019)

 

Lời tựa:

Ngày 01/04/2021 là 20 năm ngày mất của Trịnh Công Sơn. Để tưởng nhớ, “Tiểu thuyết chiều thứ Bảy” trân trọng giới thiệu một số bài thơ của Trịnh Công Sơn.

~

Trịnh Công Sơn (28/2/1939 – 1/4/2001) được coi là một trong những nhạc sĩ lớn của âm nhạc đại chúng, tân nhạc Việt Nam với nhiều tác phẩm rất phổ biến. Hiện nay chưa có thống kê chính xác về số tác phẩm để lại của ông (ước đoán con số không dưới 600 ca khúc). Tuy nhiên số ca khúc của ông được biết đến rộng rãi là 236 ca khúc (cả lời và nhạc). Nhạc của Trịnh Công Sơn được nhiều ca sĩ thể hiện, nhưng thành công hơn cả là Khánh Ly và Hồng Nhung. Ngoài ra, ông còn được xem là một nhà thơ, một hoạ sĩ, một ca sĩ và một diễn viên không chuyên.

Ông quê ở làng Minh Hương, tổng Vĩnh Tri, huyện Hương Trà, tỉnh Thừa Thiên - Huế. Lúc nhỏ ông theo học các trường Lycée FrançaisProvidence ở Huế, sau vào Sài Gòn theo học triết học trường Tây Lycée Jean Jacques Rousseau Sài Gòn và tốt nghiệp tú tài tại đây. Năm 1957, khi 18 tuổi, ông bị một tai nạn, khi đang tập judo với người em trai thì bị thương nặng ở ngực, suýt chết và phải nằm liệt giường gần hai năm tại Huế. Thời gian nằm bệnh, ông đọc nhiều sách về triết học, văn học, tìm hiểu dân ca. Theo ông cho biết, ông sáng tác bài Sương đêmSao chiều vào năm 17 tuổi. Nhưng tác phẩm được công bố đầu tiên của ông là Ướt mi, do NXB An Phú in năm 1959 và qua giọng ca Thanh Thuý. Năm 1961 vì muốn tránh thi hành nghĩa vụ quân sự (trốn lính) nên ông thi và theo học ngành Tâm lý giáo dục trẻ em tại trường Sư phạm Quy Nhơn. Sau khi tốt nghiệp ông dạy tại một trường tiểu học ở Bảo Lộc, Lâm Đồng.

Tên tuổi của Trịnh Công Sơn được nhiều người biết đến hơn, từ khi ông cùng ca sĩ Khánh Ly hát tại quán Văn, một quán cà phê đơn sơ dựng trên bãi đất cỏ sau Trường ĐH Văn khoa Sài Gòn do nhóm sinh viên mang tên Khai Hoá trong phong trào phục vụ thanh niên xã hội chủ trương, từ cuối năm 1966. Trong những năm sau đó, nhạc của ông được phổ biến và được nhiều ca sĩ trình diễn, đặc biệt là Khánh Ly. Một số bài hát của Trịnh Công Sơn đã đến với công chúng Nhật Bản năm 1970 như Diễm xưa (do Khánh Ly biểu diễn bằng cả tiếng Nhật và tiếng Việt), Ca dao Mẹ, Ngủ đi con. Riêng bài Ngủ đi con đã phát hành trên hai triệu đĩa nhựa.

Trưa ngày 30/4/1975, ông lên Đài phát thanh Sài Gòn hát bài Nối vòng tay lớn. Cũng chính ông là người trưa ngày 30/4 đã đứng lên phát biểu trực tiếp trên đài phát thanh Sài Gòn sau lời tuyên bố đầu hàng của Tổng thống Dương Văn Minh. Trong bài phát biểu, ông kêu gọi người dân miền Nam ủng hộ Chính phủ Cách mạng lâm thời miền Nam Việt Nam.

Một thời gian dài sau 1975, nhiều bài hát của ông bị cấm lưu hành ở tại Việt Nam hay bị một số người kêu gọi tẩy chay ở hải ngoại. Tuy nhiên, Khánh Ly và nhiều ca sĩ vẫn tiếp tục hát và phát hành những băng đĩa với ca khúc của ông tại hải ngoại. Những năm sau 1975, sau thời gian học tập chính trị, ông làm việc tại Hội Âm nhạc TP Hồ Chí Minh, tạp chí Sóng nhạc. Từ đầu thập niên 1980, Trịnh Công Sơn bắt đầu sáng tác lại, lúc đầu một số sáng tác ông gởi qua cho Khánh Ly và chỉ phát hành tại hải ngoại. Khi bắt đầu được phép lưu hành nhạc trong nước, ông có viết một số bài có nội dung ca ngợi những chủ trương của chế độ mới như Thành phố mùa xuân, Ngọn lửa Maxcova, Em ở nông trường em ra biên giới, Huyền thoại Mẹ... Sau đó nhà nước Việt Nam đã nới lỏng quản lý văn nghệ, ông lại tiếp tục đóng góp nhiều bản tình ca có giá trị.

Ông cũng là một diễn viên điện ảnh nghiệp dư, năm 1971 ông thủ vai chính trong phim Đất khổ. Phim hoàn tất năm 1974, nhưng chỉ được chiếu cho công chúng xem 2 lần rồi bị Việt Nam Cộng hoà cấm không được phép trình chiếu ở Miền Nam Việt Nam với lý do “có tính phản chiến”. Sau năm 1975, bộ phim không được trình chiếu tại Việt Nam. Cuối cùng, một bản phim đã về tay nhà thơ Đỗ Trung Quân. Bộ phim được chọn là phim Việt Nam chính trong Liên hoan phim Á Mỹ năm 1996.

Ông làm thơ ít trong những lúc ngẫu hứng, hiện nay còn để lại một số bài thơ tự sáng tác, và các bản dịch phỏng như trong tập Hán tự hài cú của Ngô Văn Tao, hay các bài thơ vui, thơ chơi.

Cuối đời, ông bị bệnh gan, thận và tiểu đường. Tuy nhiên, ông vẫn cố gắng sáng tác những ca khúc mới trong những năm cuối đời mình. Ông mất tại TP Hồ Chí Minh vì bệnh tiểu đường ngày 1/4/2001, hàng ngàn người đã đến viếng tang và “có thể nói, chưa có nhạc sĩ nào mất đi lại được công chúng thương tiếc như Trịnh Công Sơn”. Ông được an táng tại Nghĩa trang chùa Quảng Bình, phường Bình Chiểu, quận Thủ Đức. Từ đó hàng năm giới hâm mộ đều lấy ngày này làm ngày tưởng niệm.

~

Bà mẹ Ô Lý

Một sớm lên đường

Mẹ ra sau vườn

Hỏi thăm trái bí

Trên giàn còn xanh

 

Một sớm bên hè

Vườn sao vắng vẻ

Này thôi bí nhé

Lên đường cùng Mẹ

 

Bí nằm bí ngủ đường xa

Trên vai mẹ già bao nhiêu vốn liếng

Nhớ tới một đời đã xới vun

Hôm nay bỏ vườn với xóm thôn

Chân Mẹ già sao run quá

Qua sương trắng với máu hồng

 

Một sớm đã về

Dừng chân phố thị

Mẹ ôm trái bí

Mắt còn ngẩn ngơ

 

Đường vắng bên lề

Một thân rất nhỏ

Mẹ mang trái bí

Đi về chợ xa

 

Mẹ nhớ mái nhà

Hàng cau sau hè

Còn riêng trái bí

Nhớ giàn đầy hoa

 

Mẹ nhớ mái nhà

Hàng cau sau hè

Còn riêng trái bí

Nhớ giàn đầy hoa

Chiều

Em ơi nắng bỏ đường dài

Chiều hôm hiu quạnh ta ngồi ngồi ta

Giòng sông suối hở mặn mà

Tấm thân trinh bạch em là là ai ?

Đoá hoa vô thường

Tìm em tôi tìm

Mình hạc xương mai

Tìm trên non ngàn

Một cành hoa khôi

Một hồn yếu đuối

Một bờ môi thơm

Một hồn giấy mới

 

Tìm em tôi tìm

Nhủ lòng tôi ơi

Tìm đêm chưa từng

Tìm ngày tinh khôi

Tìm chim trong đàn

Ngậm hạt sương bay

Tìm lại trên sông

Những dấu hài

 

Tìm em xa gần

Đất trời rộn ràng

Tìm trong sương hồng

Trong chiều bạc mệnh

Trăng tàn nguyệt tận

Chưa từng tuyệt vọng

Đâu em

 

Tìm trong vô thường

Có đôi dòng kinh

Sấm bay rền vang

Bỗng tôi thấy em

Dưới chân

Cội nguồn

 

Tôi mời em về

Đêm gội mưa trong

Em ngồi bốn bề

Thơm ngát hương trầm

 

Trong vườn mưa tạnh

Tiếng nhạc hân hoan

Trăng vàng khai hội

Một đóa hoa quỳnh…

Từ nay tôi đã có người

Có em đi đứng bên đời líu lo

Từ nay tôi đã có tình

Có em yêu dấu lẫy lừng nói thưa

Từ em tôi đã đắp bồi

Có tôi trong dáng em ngồi trước sân

Từ em tôi đã đắp bồi

Có tôi trong dáng em ngồi trước sân...

 

Mùa đông cho em nỗi buồn

Chiều em ra đứng hát kinh đầu sông

Tàn đông con nước kéo lên

Chút tình người chớm đã viên thành...

 

Từ nay anh đã có nàng

Biết ơn sông núi đáp đền tiếng ca

Từ nay trên những mái nhà

Có con chim hót tên là ái ân...

 

Sen hồng một nụ

Em ngồi một thủa

Một thủa yêu nhau

Có vui cùng sầu

Từ rạng đông cao

Đến đêm ngọt ngào

 

Sen hồng một độ

Em hồng một thủa xuân xanh

Sen buồn một mình

Em buồn đền trọn mối tình...

 

Một chiều em đứng cuối sông

Gió mùa thu rất ân cần

Chở lời kinh đến núi non

Những lời tình em trối trăng

Một thời yêu dấu đã qua

Gót hồng em muốn quay về

Dù trần gian có xót xa

Cũng đành về với quê nhà

 

Từ đó trong vườn khuya

Ôi áo xưa em là

Một chút mây phù du

Đã thoáng qua đời ta

Từ đó trong hồn ta

Ôi tiếng chuông não nề

Ngựa phi vang rừng xa

Vọng suốt đất trời kia

Từ đó ta ngồi mê

Để thấy trên đường xa

Một chuyến xe tựa như

Vừa đến nơi chia lìa

 

Từ đó ta nằm đâu

Ôi núi cũng như đèo

Một chút vô thường theo

Từng phút cao giờ sâu

Từ đó hoa là em

Một sớm kia rất hồng

Nở hết trong hoàng hôn

Đợi gió vô thường lên

Từ đó em là sương

Rụng mát trong bình minh

Từ đó ta là đêm

Nở đóa hoa vô thường...

Là chút hồng phai

Chẳng có gì đâu em ở lại

Một chút cỏ hoa giữa tâm hồn

Tâm hồn một chút hồn cỏ lá

Cỏ lá tâm hồn một chiếc hôn.

 

Chiếc hôn xưa ấy là hôn cũ

Đã phai mờ trên những lối đi

Đường về là gió, là mưa, là bão lũ

Nhưng gót chân em vẫn ấm áp một lời thề.

 

Cứ ấm áp cho gót chân hồng mãi

Hồng như chiếc hôn cũ đã tàn phai

Em ơi em ạ hồng mất dấu

Sẽ mất dấu hoài giữa hư không.

 

Hư không là gì hư không nhỉ

Là chút hồng phai chút hoài nghi

Hoài nghi là chiếc hôn có lẽ

Đã tàn phai quá giữa đường về

Lệ mai

Từ trời mưa đổ oan khiên

Bờ vai bạc mệnh một miền cưu mang

Trần gian nặng nợ muôn vàn

Mai sau giọt lệ một hàng chẻ đôi.

Một ngày như mọi ngày

Một ngày như mọi ngày,

em trả lại đời tôi

Một ngày như mọi ngày,

ta nhận lời tình cuối

Một ngày như mọi ngày,

đời nhẹ như mây khói

Một ngày như mọi ngày,

mang nặng hồn tả tơi

Một ngày như mọi ngày,

nhớ mặt trời đầu môi

Một ngày như mọi ngày,

đau nặng từng lời nói

Một ngày như mọi ngày,

từng mạch đời trăn trối

Một ngày như mọi ngày,

đi về một mình tôi

Một ngày như mọi ngày,

đi về một mình tôi

Một ngày như mọi ngày,

quanh đời mình chợt tối

Một ngày như mọi ngày,

giọng buồn lên tiếp nối

Một ngày như mọi ngày,

xe ngựa về ngủ say

Một ngày như mọi ngày,

em trả lại đời tôi

Một ngày như mọi ngày,

xếp vòng tay oan trái

Một ngày như mọi ngày,

từng chiều lên hấp hối

Một ngày như mọi ngày,

bóng đổ một mình tôi...

Nhìn phố Phái ở Montreal

Gió mùa đông bay vào cửa nhỏ

Phố em buồn ngọn cỏ cũng buồn theo.

Những bài thơ không tựa

Đường xa mỏng mộng vô thường

Trái tim chợt tỉnh tôi nhường nhịn tôi

 

(Montreal 1992)

 

Đưa em một nửa lên đường

Nửa kia còn lại nỗi buồn quẩn quanh

Mùa Xuân phố bội bạc tình

Bước chân phiền não một mình ta hay

 

(Montreal 21-4-1992)

 

Em đi tuyết đổ

Bàng hoàng tuyết rơi

Mùa xuân tuyết khổ

Lá cỏ ngậm ngùi

Em đi nho nhỏ

Giữa mùa tuyết bay

Ta đi vô độ

Giữa mùa tuyết say

Tim ta vò võ

Tuyết trở mặt rồi

Mùa xuân năm ấy

Mùa xuân năm này

Hồn ta bỏ ngỏ

Ai nào ai hay

 

(Montreal 11-4-1992)

 

Chỗ em ngồi ngày xưa còn ấm lắm

Anh gối lên và ngủ một giấc dài

Em có hiểu đời cho em là mộng

Để anh về cứ tưởng một là hai

 

(Montreal 1992)

 

Ở đây nếu ở trăm năm

Xa em tôi có hằng trăm nỗi buồn

Ở đây nếu ở đây luôn

Xa em tôi sẽ hồn nhiên ngậm ngùi

 

(Chiều 22-4-1992 ở Montreal với bạn)

 

Nắng trở, mưa trở, trời trở tuyết

Ngày ấy xa rồi em đi đâu

Đi đâu về đâu em hời hỡi

Ơi hởi em là giọt tuyết đau

Giọt tuyết đau ơi hỡi em là mộng

Là mộng bây giờ cho mãi sau

Giọt tuyết mai sau em là khói

Là khói nhưng là là mãi mãi

Em là khói ấy mà chưa phải

Một đốm nhang đèn thức đêm sâu

 

(Montreal 11-4-1999)

 

Mặc đời ô trược vừa qua

Tấm thân nhỏ nhặt người la mắng người

Buồn phiền vỡ mộng đường dài

Ta xin một góc ta ngồi với ta

 

(Montreal 1992)

Ở trọ

Con chim ở đậu cành tre

Con cá ở trọ trong khe nước nguồn

Tôi nay ở trọ trần gian

Trăm năm về chốn xa xăm cuối trời

 

Xưa kia ở đậu miền xa

Cơn gió ở trọ bao la đất trời

Nhân gian về trọ nhiều nơi

Bâng khuâng vì những đôi môi rất hồng

 

Mây kia ở đậu từng không

Mưa nắng ở trọ bên trong mắt người

Tim em người trọ là tôi

Mai kia về chốn xa xôi cũng gần

 

Môi xinh ở đậu người xinh

Đi đứng ở trọ đôi chân Thuý Kiều

Xin cho về trọ gần nhau

Mai kia dù có ra sao cũng đành

 

Trăm năm ở đậu ngàn năm

Đêm tối ở trọ chung quanh nỗi buồn

Ơ hay là một vòng xinh

Tôi như người bỗng lênh đênh giữa đời

Phố

Ở đây phố xá hiền như cỏ

Có nỗi hồn nhiên giữa mặt người

Ở đây cỏ sẽ hiền hơn phố

Bởi dưới chân em có mặt trời.

Sóng về đâu

Biển sóng biển sóng đừng xô tôi

Đừng xô tôi ngã dưới chân người

Biển sóng biển sóng đừng xô nhau

Ta xô biển lại sóng về đâu ?

 

Sóng bạc đầu

Và núi chìm sâu

Ta về đâu đó...

 

Về chốn nào

Mây phủ chiêm bao

Cạn suối nguồn

Bốn bề nương dâu

Ta tìm em nơi đâu ?

 

Biển sóng biển sóng đừng xô nhau

Ta xô biển lại sóng nằm đau

Biển sóng biển sóng đừng xô tôi

Đừng xô tôi ngã giữa tim người.

 

Biển sóng biển sóng đừng xô tôi

Đừng cho tôi thấy hết tim người

Biển sóng biển sóng đừng xô nhau

Ta xô biển lại sóng về đâu ?

 

Giấc ngủ nào giường chiếu quạnh hiu,

Trăng mờ quê cũ.

 

Người đứng chờ gió đồng vi vu

Vạt nắng vàng nhắc lời thiên thu

 

Nhớ ngàn năm trôi qua ...

 

Biển sóng biển sóng đừng trôi xa

Bao năm chờ đợi sóng gần ta

Biển sóng biển sóng đừng âm u

Đừng nuôi trong ấy trái tim thù

 

Biển sóng biển sóng đừng xô nhau.

Tư lự

Mùi hương má cũ muộn màng

Ché môi tư lự nỗi bàng hoàng xưa

Nắng phai lời giã biệt từ

Nhớ thêm một chút hương mù mịt xa.

➖➖➖