
Samuel Beckett
(Giải Nobel Văn học 1969)
-:-
Không nơi nào có dấu vết của sự sống, anh bảo vậy, ôi, càng hay, tưởng tượng chưa chết, chết rồi à, tốt, tưởng tượng đã chết hãy tưởng tượng. Đảo, nước, trời xanh, cây lá, này nhìn đây, ố ô, cái gì đấy, một thiên thu, thôi im đi. Cho tới lúc trắng xoá trong ánh sáng trắng là một căn lều tròn. Không ngõ vô, cứ vô, cứ đo. Đường kính 80 phân, bằng với khoảng cách từ nền tới đỉnh mái vòm. Hai đường kính thẳng góc AB CD chia cắt nền đất trắng ra làm hai hình bán nguyệt ACB BDA. Trên mặt đất có hai cái thân hình trắng, mỗi cái trong hình bán nguyệt của mình. Cùng một màu trắng là cái mái vòm và cái vòng vách chiều cao 40 phân trên đó cái mái vòm tựa. Hãy bước ra ngoài, một căn lều tròn không có sự trang hoàng, trắng xoá trong ánh sáng trắng, hãy trở vô, hãy gõ, vách cứng chắc đều khắp, tiếng gõ vang như trong tưởng tượng khua tiếng gõ vào một khúc xương. Ánh sáng trắng choá lòa nhưng nguồn đâu chẳng rõ, mọi vật tỏa sáng đồng đều, đất, vách, mái, thân hình, không có bóng dọi. Cái nóng nung người, các mặt phẳng chạm vào thấy nóng, tuy không bỏng, hai cái thân hình đẫm ướt mồ hôi. Hãy bước trở ra, hãy bước giật lùi, căn lều vụt biến, hãy bay lượn, căn lều vụt biến, trắng xoá trong ánh sáng trắng, hãy đáp xuống, hãy trở vô. Trống vắng, yên lặng, cái nóng, ánh sáng trắng, hãy chờ, ánh sáng yếu dần, mọi vật đồng loạt sẫm màu, đất, vách, mái, thân hình, khoảng 20 giây, toàn những sắc xám, ánh sáng phụt tắt, tất cả đã tan biến. Ngay trong lúc ấy nhiệt độ hạ thấp, mức tối thiểu, gần không độ, vào lúc bóng tối hiển hiện, cái này hơi kỳ cục. Hãy chờ, thời gian dài hay ngắn, ánh sáng và cái nóng trở lại, đất, vách, mái và thân hình cùng trắng và ấm lại, khoảng 20 giây, toàn những sắc xám, trở lại mức cũ, ngay chỗ khởi của sự giảm. Thời gian dài hay ngắn, bởi có thể để chen vào, như thử nghiệm cho thấy, giữa lúc cuối của sự giảm và lúc đầu của sự tăng, những thời hạn rất khác biệt, từ một phần giây đến một khoảnh khắc, mà ở các thời khác và chốn khác, có thể là một thiên thu. Cùng chung một nhận xét về sự ngừng lại kia, giữa lúc cuối của sự tăng và lúc đầu của sự giảm. Các thái cực, nếu còn tồn tại, cái tĩnh sẽ tuyệt đối, điều mà cái cây cột nóng có vẻ như là kỳ quặc, những lúc đầu. Đôi khi cũng đã xảy ra chuyện, như thử nghiệm cho thấy, giảm và tăng bỗng dưng tự gián đoạn, và có thể bất cứ ở mức độ nào, để ghi một khoảng nghỉ lâu hay mau, trước khi tiếp tục lại, hay biến đổi thêm, giảm thành tăng, tăng thành giảm, rồi cả hai, hoặc có thể tới đích, hoặc có thể trước lúc ấy, để rồi lại tiếp tục thêm, hay đảo ngược thêm một lần nữa, sau một khoảng thời gian dài hay ngắn, và cứ thế mà diễn biến, trước lên tới ngọn kia hay tụt xuống tới đáy nọ. Đỉnh và vực, lại trồi lên và lại sụt xuống, theo nhau trong những tiết nhịp vô tận, sự chuyển đổi thường là từ sáng qua tối và từ nóng sang lạnh hay ngược lại. Chỉ các thái cực là còn vững, như được chứng minh bởi cái nhịp đập xuất hiện vào những lúc dừng lại ở các bậc xen kẽ, bất kể thời hạn và độ cao. Lúc ấy khẽ rung nhẹ đất, vách, mái, thân hình, trắng xám hay khói hoặc ở giữa hai màu này tùy lúc. Dù gì thì chẳng mấy khi, như thử nghiệm cho thấy, sự chuyển đổi đã xảy ra y như vậy. Mà thường thường, khi ánh sáng bắt đầu mờ, và cái nóng giảm bớt theo, sự chuyển thái tiến hành không bị trục trặc qua bóng tối khép kín và xuống tới gần không độ, cả hai đều tới đích sau khoảng 20 giây. Cùng chung một hiện tượng là sự chuyển đổi ngược lại, sang nóng và qua sáng. Chóng hay chầy lần lượt đổi thay theo trật tự là sự giảm hay sự tăng với khoảng nghỉ lâu hay mau trong các màu xám sốt cảm ấy, mà chẳng thấy có lần nào bước tiến của chúng bị xáo trộn. Mặc dù vậy, nếu sự quân bình bị mất đi, ở bậc trên cũng như ở nấc dưới, sự chuyển tiếp qua giai đoạn kế có thể biến dạng liên miên. Thế nhưng bất kể những cái bất ngờ, sớm hay muộn sự trở lui về yên tĩnh nhất thời dường như đã được bảo đảm, trong lúc này, trong bóng tối hay ngoài ánh sáng trắng bao la, với nhiệt độ tương xứng, một thế giới còn trong thử thách của sự co giật không ngừng. May thay được gặp lại sau một lần khuất bóng nào trong các sa mạc tuyệt tác, nó tuy dẫu đã khác, dưới góc cạnh ấy, mà cũng vẫn vậy. Bề ngoài thảy đều không hề đổi thay, và cái kiến trúc bé lùn đó luôn luôn khó nhận diện được, màu trắng của nó chìm vào bối cảnh. Nhưng cứ bước vô, đây yên tĩnh ngắn lẹ hơn, và không bao giờ có chung một sự hỗn độn ở hai lúc khác biệt. Ánh sáng và cái nóng liền nhau như được phân phát bởi một nguồn lực chung chưa truy lùng ra. Vẫn nằm dưới đất, thân mình gập làm ba, đầu đụng vách ở B, đít đụng vách ở A, hai đầu gối đụng vách giữa B và C, hai chân đụng vách giữa C và A, nghĩa là nằm thu gọn trong hình bán nguyệt ACB, lẫn lộn với nền đất nếu không có suối tóc một màu trắng khó tả, là cái thân hình trắng rốt cuộc cũng nhận ra được là của một phụ nữ. Cũng nằm y hệt trong cái hình bán nguyệt kia, đụng vách đầu ở A, đít ở B, hai đầu gối ở giữa A và D, hai chân ở giữa D và B, trắng cùng màu với đất, là người đàn ông. Cả hai đều nằm nghiêng bên mé phải của thân hình mình như vậy đầu ngược đầu lưng tựa lưng. Đặt một chiếc gương soi trước cặp môi họ, mặt gương sẽ đục mờ vì hơi thở. Với bàn tay trái mỗi người nắm lấy ống chân trái của mình ở chỗ dưới đầu gối một tí, với bàn tay phải nắm cánh tay trái ở chỗ trên cùi chỏ một tí. Trong cái ánh sáng giao động ấy, vào lúc sự tĩnh mịch trắng mênh mông đã ngắn và hiếm, sự kiểm soát quả thật là quá vất vả. Mặc dù có cái gương soi họ vẫn có thể bị ngộ nhận là bất động, nếu không có hai con mắt bên trái, trong những khoảng cách không thể đếm được, bất chợt mở to và dang rộng ngoài sức lực của một con người. Xanh lợt và sắc bén tác dụng của chúng thật là ghê rợn, những lúc đầu. Chẳng bao giờ có được cả hai cái nhìn ngoại trừ một bận cỡ mười hai giây, lúc khởi của của cái nhìn này vướng lúc cuối của cái nhìn nọ. Không béo không gầy, không to không nhỏ, cả hai thân hình đều như còn nguyên vẹn và trong trạng thái khá tốt, nếu dựa trên cái phần của mình mẩy được phơi bầy. Khuôn mặt họ cũng vậy, nếu cả hai phía được đều đặn, thì chẳng thấy có mất mát một cái gì chính yếu. Giữa sự hoàn toàn bất động của họ và cái ánh sán cuồng loạn đó, sự tương phản rất bắt mắt, những lúc đầu, ít nhất là với kẻ còn nhớ rằng mình đã từng mẫn cảm các điều trái ngược. Tuy nhiên rất rõ ràng, do muôn ngàn dấu hiệu quá bé nhỏ và đòi hỏi quá nhiều thì giờ để mường tượng, rõ ràng là họ không đang trong giấc ngủ. Anh chỉ cần thốt một tiếng a thật nhẽ, trong sự tĩnh lặng ấy, và tức khắc con mắt rình mồi sẽ bắt bí ngay cái cựa cậy nhẹ lập tức bị đè. Cứ để mặc họ ở nơi đó, nhễ nhại và giá buốt, ở chỗ khác có chuyện vui ngộ hơn. Nhưng thôi, cuộc đời đang kết liễu và không, không có chuyện gì nữa tại một nơi nào khác, mà cũng chẳng còn chuyện tìm lại điểm trắng đã thất lạc trong màu trắng ấy, hãy cố nhìn xem họ có còn nằm im giữa cơn bão tố đang thịnh nộ đó, hay giữa một cơn bãp táp nào nguy ngập hơn, hay là trong bóng tối đã khép kín vĩnh viễn, hay là ngoài ánh sáng vẫn trắng xoá bao la bất biến, bằng không, thì coi họ đang làm gì.
(1965)
➖➖➖
Phần nguyên tác tiếng Anh
Imagination Dead Imagine
by Samuel Beckett, 1906-1989
-
No trace anywhere of life, you say, pah, no difficulty there, imagination not dead yet, yes, dead, good, imagination dead imagine. Islands, waters, azure, verdure, one glimpse and vanished, endlessly, omit. Till all white in the whiteness the rotunda. No way in, go in, measure. Diameter three feet, three feet from ground to summit of the vault. Two diameters at right angles AB CD divide the white ground into two semicircles ACB BDA. Lying on the ground two white bodies, each in its semicircle. White too the vault and the round wall eighteen inches high from which it springs. Go back out, a plain rotunda, all white in the whiteness, go back in, rap, solid throughout, a ring as in the imagination the ring of bone. The light that makes all so white no visible source, all shines with the same white shine, ground, wall, vault, bodies, no shadow. Strong heat, surfaces hot but not burning to the touch, bodies sweating. Go back out, move back, the little fabric vanishes, ascend, it vanishes, all white in the whiteness, descend, go back in. Emptiness, silence, heat, whiteness, wait, the light goes down, all grows dark together, ground, wall, vault, bodies, say twenty seconds, all the greys, the light goes out, all vanishes. At the same time the temperature goes down, to reach its minimum, say freezing-point, at the same instant that the black is reached, which may seem strange. Wait, more or less long, light and heat come back, all grows white and hot together, ground, wall, vault, bodies, say twenty seconds, all the greys, till the initial level is reached whence the fall began. More or less long, for there may intervene, experience shows, between end of fall and beginning of rise, pauses of varying length, from the fraction of the second to what would have seemed, in other times, other places, an eternity. Same remark for the other pause, between end of rise and beginning of fall. The extremes, as long as they last, are perfectly stable, which in the case of the temperature may seem strange, in the beginning. It is possible too, experience shows, for rise and fall to stop short at any point and mark a pause, more or less long, before resuming, or reversing, the rise now fall, the fall rise, these in their turn to be completed, or to stop short and mark a pause, more or less long, before resuming, or again reversing, and so on, till finally one or the other extreme is reached. Such variations of rise and fall, combining in countless rhythms, commonly attend the passage from white and heat to black and cold, and vice versa. The extremes alone are stable as is stressed by the vibration to be observed when a pause occurs at some intermediate stage, no matter what its level and duration. Then all vibrates, ground, wall, vault, bodies, ashen or leaden or between the two, as may be. But on the whole, experience shows, such uncertain passage is not common. And most often, when the light begins to fail, and along with it the heat, the movement continues unbroken until, in the space of some twenty seconds, pitch black is reached and at the same instant say freezing-point. Same remark for the reverse movement, towards heat and whiteness. Next most frequent is the fall or rise with pauses of varying length in these feverish greys, without at any moment reversal of the movement. But whatever its uncertainties the return sooner or later to a temporary calm seems assured, for the moment, in the black dark or the great whiteness, with attendant temperature, world still proof against enduring tumult. Rediscovered miraculously after what absence in perfect voids it is no longer quite the same, from this point of view, but there is no other. Externally all is as before and the sighting of the little fabric quite as much a matter of chance, its whiteness merging in the surrounding whiteness. But go in and now briefer lulls and never twice the same storm. Light and heat remain linked as though supplied by the same source of which still no trace. Still on the ground, bent in three, the head against the wall at B, the arse against the wall at A, the knees against the wall between B and C, the feet against the wall between C and A, that is to say inscribed in the semicircle ACB, merging in the white ground were it not for the long hair of strangely imperfect whiteness, the white body of a woman finally. Similarly inscribed in the other semicircle, against the wall his head at A, his arse at B, his knees between A and D, his feet between D and B, the partner. On their right sides therefore both and back to back head to arse. Hold a mirror to their lips, it mists. With their left hands they hold their left legs a little below the knee, with their right hands their left arms a little above the elbow. In this agitated light, its great white calm now so rare and brief, inspection is not easy. Sweat and mirror notwithstanding they might well pass for inanimate but for the left eyes which at incalculable intervals suddenly open wide and gaze in unblinking exposure long beyond what is humanly possible. Piercing pale blue the effect is striking, in the beginning. Never the two gazes together except once, when the beginning of one overlapped the end of the other, for about ten seconds. Neither fat nor thin, big nor small, the bodies seem whole and in fairly good condition, to judge by the surfaces exposed to view. The faces too, assuming the two sides of a piece, seem to want nothing essential. Between their absolute stillness and the convulsive light the contrast is striking, in the beginning, for one who still remembers having been struck by the contrary. It is clear however, from a thousand little signs too long to imagine, that they are not sleeping. Only murmur ah, no more, in this silence, and at the same instant for the eye of prey the infinitesimal shudder instantaneously suppressed. Leave them there, sweating and icy, there is better elsewhere. No, life ends and no, there is nothing elsewhere, and no question now of ever finding again that white speck lost in whiteness, to see if they still lie still in the stress of that storm, or of a worse storm, or in the black dark for good, or the great whiteness unchanging, and if not what they are doing.
➖➖➖