
Lời tựa:
Nhân kỷ niệm 100 năm ngày sinh nhà thơ Trần Hữu Thung (1923-2023) – thân sinh của anh Trần Hữu Nam – “Tiểu thuyết chiều thứ Bảy” trân trọng giới thiệu đến anh/chị bốn bài thơ của ông là “Thăm lúa” (sáng tác 1.1.1950), “Anh vẫn hành quân” (sáng tác 12.963), “Khó ngủ” (sáng tác 11.1995) và “Không đề” (sáng tác năm 1944) lấy từ trang web thivien.net. Việc lựa chọn bốn tác phẩm này hoàn toàn do ý đồ chủ quan của “Tiểu thuyết chiều thứ Bảy” không dựa trên bất kỳ tiêu chí nào. Để tìm hiểu thêm về cuộc đời và các tác phẩm của nhà thơ, anh/chị có thể tham khảo bài “Nhớ Trần Hữu Thung” của tác giả Trình Quang Phú đăng trên báo Văn nghệ số 31/2023 và bài “Kỷ niệm 100 năm ngày sinh nhà thơ Trần Hữu Thung (1923-2023): Tôn vinh những giá trị người!” của tác giả Yên Ba đăng ngày 5.8.2023 trên trang web Hội Nhà Văn Việt Nam.
-:-
➖➖➖
Thăm lúa
Mặt trời càng lên tỏ
Bông lúa chín thêm vàng
Sương treo đầu ngọn gió
Sương lại càng long lanh.
Bay vút tận trời xanh
Chiền chiện cao cùng hót
Tiếng chim nghe thánh thót
Văng vẳng khắp cánh đồng
Đứng chống cuộc em trông
Em thấy lòng khấp khởi
Bởi vì em nhớ lại
Một buổi sớm mai ri
Anh tình nguyện ra đi
Chiền chiện cao cùng hót
Lúa cũng vừa sẫm hột
Em tiễn anh lên đường
Chiếc xắc mây anh mang
Em nách mo cơm nếp
Lúa níu anh trật dép
Anh cúi sửa vội vàng
Vượt cánh đồng tắt ngang
Đến bờ ni anh bảo
“Ruộng mình quên cày xáo
Nên lúa chín không đều
Nhớ lấy để mùa sau
Nhà cố làm cho tốt”
Xa xa nghe tiếng hát
Anh thấy rộn trong lòng
Sắp đến chỗ người dông
Anh bảo em ngoái lại
Cam ba lần ra trái
Bưởi ba lần ra hoa
Anh bước chân đi ra
Từ ngày đầu phòng ngự
Bước qua kì cầm cự
Anh có gửi lời về
Cầm thư anh mân mê
Bụng em giừ phấp phới
Anh đang mùa thắng lợi
Lúa em cũng chín rồi
Lúa tốt lắm anh ơi
Giải thi đua em giật
Xoè bàn tay bấm đốt
Tính cũng bốn năm ròng
Ai cũng bảo đừng mong
Riêng em thì vẫn nhớ
Chuối đầu vườn đã lổ
Cam đầu ngõ đã vàng
Em nhớ ruộng nhớ vườn
Không nhớ anh răng được
Mùa sau kề mùa trước
Em vác cuốc thăm đồng
Lúa sây hạt nặng bông
Thấy vui vẻ trong lòng
Em mong ngày chiến thắng.
1-1-1950
Diễn ngâm trên Youtube.
---
Bài thơ này được viết trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp, dù mang giọng thơ năm chữ và đôi chỗ gợi nhớ nhịp điệu hát dặm Nghệ Tĩnh, nhưng đã đầy đủ cốt cách một thi phẩm mới mẻ của nền thơ cách mạng đang thời trứng nước và được phổ biến rộng rãi khắp cả đất nước, đoạt nhiều giải thưởng trong và ngoài nước, trong đó có giải thưởng thơ tại Liên hoan thanh niên thế giới ở Buy-ca-rét năm 1953, được đưa vào sách giáo khoa trung học.
➖➖➖
Anh vẫn hành quân
Anh vẫn hành quân
Trên đường ra chiến dịch
Mé đồi quê anh bước,
Trăng non ló đỉnh rừng
Anh vẫn hành quân
Như ngày em có nhớ
Đứng bên cầu xóm nhỏ
Nón che em dặn thêm
Anh vẫn hành quân
Lưng đèo qua bãi suối
Súng ngang đầu anh gối,
Súng kề tay anh cầm
Trời lại mưa lâm thâm
Gió xoay chiều rét dữ
Bên cầu em thấy chứ
Anh vẫn hành quân
Và tiếng hát vang ngân
Như đường lên Cao Lạng
Trời Điện Biên mây trắng
Cờ chiến thắng oai hùng
Anh vẫn hành quân
Như chín năm kháng chiến
Năm nay tròn thêm chín
Anh vẫn hành quân
Em ơi Mỹ điên cuồng
Có thêm nhiều chất độc
Súng tay anh cầm chắc
Anh vẫn hành quân
Ai trở bước lùi chân
Ai tình quên hẹn lại
Thì lòng anh em hỡi
Càng nóng bỏng tình em
Dù còn đó bóng đêm
Dù xa em xa má
Đã sáng bừng hai ngả
Em ơi ta thẳng đường
Ngoài này hỡi em thương
Trên cánh đồng hợp tác
Trên giàn giáo công trường
Trên tuyến đường anh đặt
Lòng anh mang Ấp Bắc
Anh vẫn hành quân
Em ơi anh càng gần
Bên cầu xưa em nhớ
Trong lời thơ giấc ngủ
Anh vẫn hành quân
12-1963
Bài thơ đã được nhạc sĩ Huy Du phổ nhạc thành bài hát cùng tên. Trích đoạn bài thơ này được sử dụng trong sách giáo khoa tập đọc trong nhiều năm.
➖➖➖
Khó ngủ
Trằn trọc hoài chẳng ngủ
Lòng ngổn ngang lo buồn
Nhổm dậy ngồi thương mẹ
Thắp đèn lại nhớ con
Bên bình minh mặt bể
Bên bóng tà hoàng hôn
Mình cũng đầu nắng xế
Gió chiều se mây dồn...
Ánh ngày dang cánh vỗ
Đỉnh đại ngàn chon von
Niềm riêng đầy thương nhớ
Những băn khoăn bồn chồn
Thơ những dòng viết dở
Đời nắng mưa vẫn còn...
Ôi khuya càng thêm vắng
Đầu phên thưa gió luồn
Đành pha ấm trà đặc
Ngồi thức trắng đêm luôn
11-1995
Nguồn: Tuyển tập Trần Hữu Thung, NXB Nghệ An, 1997
➖➖➖
Không đề
Em hãy dừng đây mộng ảo huyền
Có đò đưa đón nắng trong đêm
Âm dương từ buổi đàn trôi hướng
Phách lạc ngoài khơi tình đảo điên
Mùa xưa quán lạnh ánh xiêm tan
Hoà hợp giai nhân ngấn lệ tàn
Đã hẹn cùng ai chờ kiếp trước
Sông dài che lấp mộng thời gian
Trao tay sầu hận mờ năm tháng
Xa ngái vườn xanh quạnh bóng nàng
Thu trước còn in lần ngọc vỡ
Tình xưa đưa vọng phút tà dương
Say mê một sớm động lòng thương
Cô gái chiều xuân tựa áo hường
Có phải hôm nay rồi cách biệt
Xa vời sương tuyết lạnh quê hương.
---
Bà Nguyễn Thị Chi Loan sinh ngày 11/11/1929 tại xã Phú Mỹ, huyện Phú Vang (Huế) là em gái nhà thơ, nhà báo liệt sĩ Thúc Tề (tên thật là Nguyễn Thúc Nhuận). Thân mẫu của bà là Tôn Nữ Thị Tựu, con gái út của Phụ chính đại thần Tôn Thất Thuyết. Bà Loan gọi Tôn Thất Thuyết là ông ngoại. Bà Loan tập kết ra miền Bắc, làm bác sĩ, từng làm trưởng Bệnh xá thị xã Hà Tĩnh (nay là Bệnh viện đa khoa Hà Tĩnh). Hiện bà sống tại Đà Nẵng, chồng bà là đại tá Hoàng Sửu quê ở thị trấn Đô Lương, Nghệ An, nay đã trên 90 tuổi. Vợ chồng bà Loan là người thờ tự liệt sĩ Thúc Tề. Bà từng học ở trường Ecole (Huế). Năm 1942 bà vừa học vừa đến ở với anh trai Thúc Tề giúp anh mở quán bánh bèo tại ngã ba Sỏi cũ dưới chân núi Ngự Bình. Do trước đó Thúc Tề hoạt động cách mạng ở Sài Gòn bị lộ, về quê được bố mẹ làm cho cái quán nhỏ đó để trốn tránh bọn mật thám. Tại đây, bà Loan thường được gặp những người bạn của anh mình như hai anh em nhà văn Trần Thanh Mai và Trần Thanh Dịch, nhạc sĩ Vĩnh Phan, nhà thơ Lưu Trọng Lư, nhà văn Hải Triều. Năm 1944, bà được gặp hai nhà thơ từ Nghệ An vào là nhà Bùi Tiên Cảnh và Trần Hữu Thung. Bà đã phục vụ rất chu đáo hai nhà thơ mới đến. Trước lúc chia tay nhà thơ Trần Hữu Thung đã chép tay tặng bà bài thơ này. Trong thời gian ở miền Bắc bà đã vài lần tìm gặp Trần Hữu Thung, nhưng có lần bà vừa tới thì nghe nói nhà thơ đi công tác.
Bài thơ này được bà Loan cung cấp cho nhà báo Nguyễn Ngọc Vượng, và được nhà thơ Nguyễn Trọng Tạo công bố vào ngày 4/2/2015 trên blog cá nhân.
➖➖➖